Integratsiyalashgan pedagogikasi

Integratsiya atama va uslubiy nuqtayi nazardan hodisa sifatida
nima ekanligini ko‘rib chiqayhk.
Intergratsiya lotincha iniegratio —
tiklash, toidirish, integer
— 
butun so‘zidan kelib chiqqan. 
Bu 
borada ikki tushunchaga egamiz:
1. Tizim, organizmning alohida tabaqalashtirilgan qism va va- 
zifalaming bogiiqlik holatini bildiruvchi tushuncha va shu holatga 
olib boruvchi jarayon.
2. Tabaqalashtirish jarayonlari bilan birga amalga oshirilayot­
gan fanlami yaqinlashtirish jarayoni.
Differensiatsiya fransuzcha 
diffe'rentiofion,
lotincha 
differen­
tia —
farq, har xillik, ya’ni butunni boiaklarga b o iish , ajratish. 
Ta’lim m azm unini integratsiyalash — dunyo a n ’anasi (g‘oya, 
fikr, intihsh). Integrativ yondashish turli darajadagi tizimli alo­
qalaming obyektiv yaxhtligini aks ettiradi (tabiat—jam iyat—inson). 
Integratsiya ilgari b o iin g a n qismlami bir butunga birlashtirish 
bilan bogiiq. U tizim elementlarining yaxlitlik va uyushqoqlik 
darajasini oshirishga ohb keladi.
Integratsiyalash m obaynida bir-biriga bog iiq lik hajmi oshadi 
va tartibga tushadi, shu tizim qismlaming ishlashi va o'rganish 
obyektining yaxlitligi tartibga solinadi. Bu um um iy qoidalarni 
qanday qilib maktab ta ’limida qo ilash mumkin? Zamonaviy di­
daktik va metodikada ta’kidlanishicha, o ‘quvchilami o ‘qitish, rivoj­
lanishi va tarbiyasining muvaffaqiyatlari ularda dunyo birligi ha­
qida tushunchaning shakllanganligi, o‘z faoliyatlarini um umiy 
tabiat qonunlari asosida y o ig a solish zaruriyatini tushunishlari, 
tabiatshunoslik kursida fanlararo va fanlar ichidagi aloqalam i yecha 
olishlari bilan bog‘hq. Ta’lhndagi integratsiya o ‘quv faniari mazm u­
nini konstruksiyalashga tizimli yondashish orqali ko‘rib chiqiladi.
Integratsiyaning turh darajalari ajratiladi: boshlangich, tabiat 
haqidagi elem entlar bilim larni birlashtirish; 
oraliq —
fanlar 
b o iim larin i b o iish integratsiyasi; 
yakuniy —
tabiatshunoslikni 
0
‘rganish bilan b o g iiq b o ig a n ta ’hmning oxirgi bosqichi integ­
ratsiyasi. Shu bilan birga, tabiiy-ilmiy ta ’limini to iiq ro q va keng­
roq integratsiyalash imkoniyati ham inkor etilmaydi.

---

M aktab ta iim in i integratsiyalash jarayonining psixologak 
asosi sifatida ohm Y.A. Samarinning assotsiativ tafakkur to ‘g‘~ 
risidaga fikrlari olinishi mumkin. Bu fikrlaming m azm uni shun­
daki, har qanday bihm bu o'xshatish, bihm lar tizimi esa o‘x- 
shatishlar tizim idir. Y.A. Sam arin o ‘xshatishlarning quyidagi 
turiarini ajratadi:
• lokal (mahalliy, m a’lum bir joy, narsa bilan chegaralangan);
• biror tizimga tegishli boigan;
• tizim ichidagi;
• tizimlar orasidagi;
• aqliy faoliyat darajalarini o ‘xshatishlarining mos keladigan 
darajasiga birlashtirish xususiyatiga qarab tasniflaydi.
Tabiat yoki predmet haqidagi eng oddiy bilim lam i hosil qi­
luvchi bogiiqlikning eng soddasi m a’lum bir joy yoki tushuncha 
bilan chegaralangan lokal tasawurdir. Bu bogiiqlik boshqa bi­
lim lardan nisbatan ajralgan, shuning uchun eng oddiy aqliy 
faoliyatni ta ’minlaydi. Bu kichik maktab yoshiga xos. Biron bir 
tizimga tegishh b o ig an tasaw urlar eng sodda tizim h tasaw ur- 
lardir. U lar biron bir mavzu, predm et yoki hodisani o ‘rganishi 
asosida hosil b o iad i. Biron bir predm etni bilish yangi dalil va 
tushunchalam ing tanlanishi ularni bir bihm lar bilan taqqosla- 
nishi orqah amalga oshiriladi. Bilimlaming eng oddiy um um - 
lashtirilishi sodir b o iad i, lekin olingan bilim ham m a unga yaqin 
b o ig a n bilimlar bilan bogiansa ayni muddao b o ia r edi.
Bunda