Ma’ruza №11 gapning uyushiq bo‘laklari

Ma’ruza № 11


GAPNING UYUSHIQ BO‘LAKLARI

GAPNING UYUSHIQ BO’LAKLARI

Berilgan gap juftliklarida nechtadan aniqlovchi va to'ldiruvchi borligini aniqlang. 1. Sa'dullaning katta xonasiga kirdik. // Sa'dulla va Jo'rabeklarning katta, yorug' xonasiga kirdik. 2. A'lo o'qish - bizning asosiy vazifamiz. // A'lo o'qish - bizning va sizning asosiy va sharafli vazifamiz. 3. Kitoblarni ukam uchun oldim. // Kitoblarni, daftarlarni ukam va singlim uchun oldim. 4. Sizga bu baxtni istiqlol berdi. // Siz-u bizga bu baxt va toleni istiqlol berdi.

2-topshiriq. So'roqlar o'rniga ularga javob bo'ladigan so'zlar qo'ying.

(Kimlar?) 8-sinfning a'lochi o'quvchilaridir. Ular (qaysi?) kabi fanlarga qiziqadilar. (Qaysi?) yillar bu ikki sinfdoshim olimpiada g'olibi bo'ldilar.
Bilib oling . Bir gap tarkibida bir turdagi bo'laklar birdan ortiq holda kelishi mumkin: Yo'lda ba'zan katta-katta maydonni qoplab olgan oq, pushti, sariq va qizil gullar uchraydi. (Yo.Sh.) Ular daryo bo'yidagi toshlardan, har xil giyohlardan namunalar olishdi. (H.N.)

Birinchi gapda aniqlovchi (oq, pushti, sariq, qizil), ikkinchi gapda to'ldiruvchi (toshlardan, giyohlardan) o'zaro teng aloqada ketma-ket kelgan.

Gapda bir xil sintaktik vazifa bajarib, bir xil so'roqqa javob bo'luvchi, o'zaro teng aloqada, boshqa bo'laklar bilan esa tobe aloqada bo'lgan bo'laklar uyushiq bo'laklar deyiladi. Ular o'zaro teng bog'lovchilar yoki tenglanish ohangi orqali birikadi. Uyushiq bo'laklar bir-biridan pauza bilan ajralib, sanash ohangi bilan aytiladi. Har bir uyushiq bo'lakning o'z ayrim urg'usi bo'ladi.

Gapning kesimi va egasi ham, ikkinchi darajali bo'laklari ham uyushib kelishi mumkin.