Г>ул китаптл К. лракллнакстаппып кубла ранонллрыпда жасай- тугын клракалпаклардын этннкалык составы, сол гсрригориядагы

Л. Н. б у л а г о н . Сравнитсльнын слопарь., т. II, 219-бет.
Л. К. б о р о в к о в Лскснка среднеазиатско
10
тсфсира
X’1 — XIII мн, 227-бет; С. 6. Малов. Памятникн древнегюркской
пнсьменносгн... 100-бет.
110
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

сикасыиа, оныц қубла диалектиие бул снз тожик тилп 
арқалы араласыўы итимал.
Пушпан
— пущайман, ашыў, кек өкппнп
1
. 
Бул 
сөз „Длпамыс", „Кырк кыз“ достанларында да гезле- 
седн:
Қозгалған соц душпаны,
Кәҳәрине минедн,
Ишпне сыймай 
пушпаны
/„Қырк қыз“, 195-бет/.
Пушпан
өзбек тилинде 
пушмон
.7
пушайман
/УзРС., 
335/, түркменше 
нуш нан этмек
,Р'ГмС., 634, 720/, уй- 
кырша 
пушайман
.Р.УйгС., 1097/, тәжикше 
пушайман
,/Гадж-рус. сл., 315' вариантларыпда колланылааы. 
П уит ан—
этимоны бойынша өзбек ҳом тәжнк тилле- 
риндегн 
пуш мон
, 
пуш айнон
сөзлери менен төркни- 
лес.
Рисала —
белгили маманлық бойынша колланба, 
курал, устав: 
Рисалацбы билмәйман дедим
Ақб... 
Ол тәжик тилинде 
рисола
түринде ушырасып: а/ трак- 
тат, шығарма, монография, додалаў; б/ хат /Тадж,-рус. 
сл., 326/ мәнилерннде колланылса, өзбекше 
рисола
: 
а ’ өнермептшилик бирлеспесинин уставы; б/ трактат, 
сәлемлеме; в брошюра /УзРС., 344/ мәнилерин анла- 
тады.
Бул сөз кубла диалектке өзбек ҳәм тәжнк тнлле- 
ринеп арабша 
р и с а л э —
сәлемлеме, хат, 
трактат...-0" 
сыяклы мәниси менен кирнўн итимал.
Т, т си р —
мазмуны түсиникснз нәрсенн түсмпдн- 
риў, аиыклама бернў мәнисннде айтылады: 
Мақыраж
дегэн тэпсир болады.
Мақыраж, тэпсир
сөзлеринии екеўи де нарсыша 
тафсир
—аныклама, түснник, комментарий 
(ПРСл., 
126/, шыгыў, шығыс, нәтийже, жуўмак /ПРСл, 474/ 
түснниклерин билдиреди.
'Гүкэн—
магазпн, дүкон, азық-аўкат, сапаат товар- 
лары, халыққа ксрекли буйымларды сатыў ушын ар-
м л ,
3
. I, у д 
а г
о 
в . 
Сравмительный словарь,,.., т. 
1
...
Оет.
111
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

иаўлы саўда о|шиы: 
'Гүкэниш..
/Досб./. 
Тукэншидан
писэншли алвы қ
/Досб./ Бул сөздиц басқа түркий 
тиллсрпидс ушырасыўы ҳэм келип шыгыўы ҳақцында- 
гы мосолз бнраз кеўил аўдарарлык.
Кубла диалекгте 
шүкэн —
магазии, 
Оүкэн
—темир- 
шилик ус!аханасы деген мәнилерде колланылса, оныц 
қазак тилинде де жергиликли өзгешеликлер меиеи 
ушырасыў (|)акглары гезлеседи. Мәселеп, Косгаиай 
областы Торғай райоиьшдагы казақлар 
тнлинде 
дү-
«нч-соқаиын тиси /лемех/-10 деп аталады. Казақ әде- 
бий тилинде 
дүкен-лаысл
/РКазС., 328/, қумық ги- 
лнпде /гшке«-магазин'Л1, әзербайжан 
тилинде 
дүкан
/Рус.-азерб. сл., I, 525/, уйғырша 
дүкан
/РўйгС., 534/, 
қырғызша 
дүкэн
/РКрС., 319/, өзбекше 
дукон
/РУзС., 
328 , ноғай тилинде 
лавка түькен11'1
түринде қол- 
ланылады. Бул сөзди көпшилик түркий тнллеринен 
ушырагыў мүмкин. Енди 
түкән
сөзнннц шығыў дере- 
гин қарастырып көрейик. Оныц диалектке тәжик, өз- 
бек тиллери арқалы аўысыўы игимал. Себебн тәисик 
тилиндеги 
дўкон
/Рус.-тадж. сл.,278/ өз сағасын парс. 
доккан-яавка,
дүкән, магазин /ПРСл., 222/ деген сөз- 
лерден алып, фонетикалық өзгерислерге ушыраган 
ҳәм басқа түркий тиллерине де аўысқан.
Үм.5? п.
— ү и д
2
т. үмнг, 
1
*
1
,’!пн б )р ўақыяныц ис- 
ке асырылыўына нсеним, алдын ала тилек, әрман, дә- 
ме: 
Үмбэти болса сол негэ хабар ама&ды.
/Досб./. 
Бул сөз арабша 
үммэпгь-'3.
Ол көбинәсе диний уғым- 
ларга байланыслы гезлеседи /Мыс: 
мусы лманлы қпш н
үмүту болса
., 
қудайдық үмбэти боса..
Казақша 
үм1т
/КТТС., II. 437/, әзербайжан тилинде 
ум м а—
исеним, 
дәмели болыў, күтиў /Азерб. рус. сл. 301/, түркменше 
умыт, тима
,РТмС., 341/. Кубла диалектте 
үмбэт—
үмиг, дәмелн болыў, исенну дегеп мәниде өзннин то- 
лық формасын сақлаған ҳалында қолланылады.
Уазза —
үгит, пәсияг, ўәсият: 
П лан орыуланама,
уазза айтып отыруўқ керэк
/Н-хан . Бул сөз қаз. 
уагыз
/КТТС, II, 404/, өзб. 
ваз, хут ба
/РУзС., 067/,