7-mavzu. Estetika nazariyasi Reja

3. Estetik munosabat
- bu sub`ektning ob`yekt bilan ma`naviy aloqasi, shaxsning 
voqelikka bo`lgan alohida munosabati, uning davomida odam ob`ektiv dunyoning 
predmetlari, hodisalari va holatlarining yaxlitligini o`lchamini ochib beradi va 
aniqlaydi, o`zida faol ijodiy faoliyat qobiliyatlari va imkoniyatlarini namoyon qiladi va 
rivojlantiradi, voqelik hodisalarining mukammallik darajasini hamda inson va dunyo 
o`rtasidagi uyg`unlik darajasini baholaydi. 
Estetik munosabat: 
1. ma`lum bir ob`ektning mavjudligi va uning alohida sifati; 
2. ma`lum idrok qiluvchi sub`ektning mavjudligi va uning alohida holati; 
3. sub`ekt va ob`ektning faol o`zaro ta`siri bo`lib topiladi 

---

Estetik jihatdan muhim xususiyat, ma`lum bir ob`ektga taalluqli bo`lgan holda, ayni 
paytda voqelikning ko`plab boshqa ob`ektlari va hodisalariga xosdir. Ammo uni biron 
bir alohida olingan tabiiy ob`ekt bilan bog`lash mumkin emas. Tabiiy xususiyatlarning 
o`zgarishi, odatda, muayyan ob`ektning moddiy tavsiflarining o`zgarishi bilan bog`liq, 
estetik xususiyatlarning o`zgarishi esa bunday majburiy bog`liqlikka ega emas. Estetik 
jihatdan muhim xususiyatlar alohida olingan ob`ektning sof tabiiy xususiyatlari sifatida 
ko`rib chiqilishi mumkin emas. Ammo estetik jihatdan muhim xususiyatlar alohida 
olingan sub`ektning sof ma`naviy xususiyatlari deb ham hisoblanishi mumkin emas. 
Faqatgina yakka, konkret, individual-betakror ob`ektgina estetik idrok qilinishi va 
baholanishi kerak. Hech qanday umumiy go`zallik yo`q. Estetika har doim aniq. Hatto 
estetik ideal ham faqat muayyan estetik vaziyatda amalga oshiriladi. 
SHunday qilib, estetik qadriyatni tashuvchisi aynan real ob`ektiv borliqdir. 
Nafosatlilikning boshlang`ich nuqtasi sifatida ob`ektning idrok etiladigan qadriyaviy-
muhim shaklini aytish mumkin. Real konkret ob`ektlar voqelikning «estetik 
xususiyatlari» deb nomlanadigan shakl, o`lcham, rang, nisbat, simmetriya, ritm kabi 
ko`rinishlarda namoyon bo`ladi. Moddiy dunyoning ob`ektiv xususiyatlari va 
qonuniyatlari nafosatlilikning kelib chiqishi, ibtidosini tashkil etadigan narsalarning 
tashqi ko`rinishlarini aniqlaydi. Ammo aynan ibtidolarni, chunki ob`ektlarning tashqi 
ko`rinishlari har doim ham nafosatlilik mazmunini aniqlay olmaydi. Masalan, estetik 
kechinmalarning manbai sifatida tuzning rangi bu kechinmalarning ma`nosini ham 
aniqlay olmaydi. 
Biroq, shuni ta`kidlash kerakki, estetik munosabatlar ob`ekti tashqi shakldan 
boshlanadi, lekin shu bilan kifoyalanmaydi: shakl mazmun bilan birlikda mazmunli 
shakl sifatida olinishi kerak. Ob`ektning estetik shakli idrok etadigan sub`ektga o`z 
sifatlari va afzalliklarini ochib berishga tariqasida ta`sir qiladi. Insonning dunyoni 
anglashi jarayonida predmetlar va hodisalarning ularning inson va jamiyat hayotidagi 
ahamiyati kabi ob`ektiv xususiyati namoyon bo`ladi. 
Xulosa qilib shuni ta`kidlash kerakki: 
1) 
nafosatlilik
– bu na ob`ektiv voqelik, na odamning «mohiyatiy kuchlari» emas, 
balki sub`ekt-ob`ekt munosabatlarining ideal mahsulidir; 
2)