7-mavzu. Estetika nazariyasi Reja

 
Dizaynning estetik funktsiyalari.
Umume`tirof etilgan ta`rifga ko`ra dizayn (angl. 
design – loyihalash, chizish, fikrlash, shuningdek loyiha, reja, rasm) predmetlik dunyoni 
loyihalashtirish bilan bog`liq faoliyatning yangi turini anglatuvchi termin. Dizayn XX 
asrning boshida predmetli muhitting vizual va funktsional xususiyatlarining stixiyali 
shakllanishiga reaktsiya sifatida paydo bo`ldi. Dizayn predmetli muhitni zamonaviy 
jamiyatning murakkab harakatlanishiga mos keladigandek qilib oqilona qurishning 
andozalarini ishlab chiqadi. Ba`zida dizayn deganda uning faqat bitta sohasini – sanoat 
buyumlarining estetik xususiyatlarini ishlab chiqish tushuniladi. Ammo dizayn bir 
muncha kengroq ijtimoiy-texnik muammolarni yechadi, ya`ni predmetlik muhitda 
ishlab chiqari va iste`molning haraqit qilishini, odamlarning yashashini. 

---

Dizayn loyihalashtirishning boshqa barcha an`anaviy turlariga nisbatan alohida o`rinni 
egallaydi va konkret odamlar va butun jamiyatning hayotiga yangi predmetlarni joriy 
etish bilan bog`liq muammolarni yechadi. Dizaynerlik faoliyatni ifodalash uchun 
«badiiy konstruktsiyalash» iborasi ham ishlatiladi. Dizayn sohasidagi mutaxassisni 
xudojnik-konstruktor deb ataymiz. U badiiy g`oyasi va amalga oshirilishi nuqtai 
nazaridan printsipial yangi bo`lgan buyumlarni yaratish bilan shug`ullanadi, bunda u 
buyumlarning iste`molchilik xususiyatlarini yangilaydi va uyg`un va komfort predmetli-
fazoviy muhit yaratadi.
Dizaynning zarurligini aniqlash uchun uning uchta funktsiyasi bilan tanishamiz: 
estetik, ratsionallashtirish va belgilik.
Dizaynning sotsiomadaniy funktsiyalari 
Estetik funktsiya.
Uning asosida odam va u yoki bu ob`ekt o`rtasidagi munosabat 
yotadi. Bu predmetlik dunyoning estetik xususiyatining unga ob`ektiv xosbo`lmasdan, 
ushbu munosabatlardan kelib chiqishini angatadi. Ular odamning dunyo bilan 
munosabatlaridagi kechiniladigan ma`naviy uyg`unlik va erkinlik holati bilan 
bog`liqdir. Dizaynning estetik funktsiyasi spetsifik madaniy-tarixiy sharoitlarda alohida 
usullar va qurollar vositasida amalga oshiriladi. Amaliy ehtiyojlarini qoniqtirish bilan 
birga odamg`a uning uyg`unlikka va go`zallikga, dunyoni estetik o`zlashtirish va his 
qilishga bo`lgan talablarini ham qoniqtirish zarur. Dizayn tabiiy muhitni 
uyg`unlashtirishga bo`lgan ilgari ko`rilmagan ko`lamga, rang-baranglikka va faollikka 
ega bo`lgan talabga javob tariqasida paydo bo`ldi. Dizayn go`zallikni yaratadi.
Dizaynning estetik funktsiyasina misol qilib o`z uyini yoki ish joyini bezatishni 
keltirishimiz mumkin.
Estetika nuqtai nazaridan buyumni ishlab chiqishda quyidagi momentni qo`yib 
yubormaslik ahamiyatlidir: Ushbu buyum uchun bosqalardan vizual farqlanish 
qanchalik muhim? 2. Buyum ushın imidj va moda nuqtai nazaridan o`zining 
muhimligini ta`kidlash qanchalik ahamiyatli?