7-mavzu. Estetika nazariyasi Reja

1. Estetik ong
- bu atrofdagi olamni, insonning ko`p qirrali faoliyatini, uning faoliyati 
mahsulotlarini, hissiy jihatdan tasavvur qilinadigan va did mulohazalarida, obrazlarda 
baholanadigan san`at asarlarini aks ettiradigan ijtimoiy ong shakllaridan biridir. Estetik 
ong - bu baholash ongining shakli, voqelikning in`ikosi va uni estetik ideal nuqtai 
nazaridan baholash. 
Estetik ongning o`ziga xos xususiyati shundaki, inson va ob`ektiv voqelikning o`zaro 
ta`siri individual ravishda boshidan kechiriladi, baholanadi va o`ylaniladi. Bu insonning 
psixo-jismoniy va ijtimoiy xususiyatidan kelib chiqadi. 
Estetik ong badiiy ongni belgilaydi va o`z ichiga oladi, bunda badiiy ong san`at 
qadriyatlarini yaratish jarayonini ham, idrok qilish jarayonini ham o`zida 
ob`ektivlashtiradi.
Estetik ong strukturasi: 
I. hissiy-empirik daraja (estetik mushohada, idrok, tasavvur). 
II. nazariy daraja (estetik mulohaza, qadriyatlar, qarashlar, ideallar) 
Nazariy darajasi voqeliknin aks ettirishning oqilona shakliga asoslanadi va estetika 
tushunchalari va kategoriyalari asosida ishlaydi. 
Nazariy darajasi quyidagilarni o`z ichiga oladi: 
a) 
ommaviy kundalik ong
, uning tashuvchisi ko`pchilik odamlardir; 
b) 
ixtisoslashgan estetik ong
, bunda tashuvchilar: 1) badiiy ijod bilan shug`ullanadigan 
odamlar; 2) san`atshunoslik va estetika sohasidagi mutaxassislar. 
Estetik ongning o`ziga xos xususiyatlarini tushunish uchun sub`ekt va ob`ektning 
estetik o`zaro ta`sirining xususiyatlarini, estetik faoliyat tabiati va estetik 
munosabatlarning xarakterini aniqlash kerak. 
2. Estetik faoliyat
- bu amaliy-ma`naviy faoliyatning (san`at asarlarini yaratish) va 
ma`naviy faoliyat (estetik mushohada, estetik idrok, estetik mulohaza va boshqalar) 
o`ziga xos turi. 
Estetik faoliyatning barcha turlariga nafosatlilik ibtido – insonga yuqori ma`naviy 
zavq bag`ishlaydigan u yoki bu shaklda amalga oshiriladigan «go`zallik qonunlariga 
ko`ra ijod» xosdir.
Har qanday faoliyat turida sub`ekt, ob`ekt va faoliyatning mahsuloti (natijasi) talab 
qilinadi. Moddiy faoliyatda «moddiylashtirish», ya`ni inson faoliyatining predmetga, 
ishlab chiqarish mahsulotiga aylanishi ro`y beradi. 
Estetik faoliyatda voqelikni o`zlashtirish «moddiylikdan chiqrish» shaklida namoyon 
bo`ladi, bunda nafaqat predmetning mazmuni, balki shaxsning baholovchi munosabati 
ham hisobga olinadi. Bundan tashqari, ma`naviy faoliyat natijasi begonalashtirilmaydi, 
balki sub`ektga tegishli bo`lib, uning ruhiyati, ongining ma`lum bir holati bo`lib 
chiqadi.