5A111201 – O‘zbek tili va adabiyoti Magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiy a ilmiy rahbar: Filologiya fakultetining o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi dotsenti Boltayev M. Samarqand 2022

Bogʻlama. Fe’l bo‘lmagan so‘zni fe’lga xos ma’no va vazifaga moslovchi yodamchi fe’l... ( 24-bet)
Nuqta. Darak gap va tinch ohang bilan aytiladigan undov, shartli qisqartmalarda qo‘yiladigan tinish belgisi (.) [ 60. 73-b]
So‘zshakl. So‘zning nutqda qatnashadigan muayyan ko‘rinishi [ 60. 98-b].
Muhimi shundaki, lugʻatda har bir asosiy terminga mukammal va muxtasar izohlar keltirilgan.
Ushbu lugʻatning tuzilishi haqida kitob muqaddimasida shunday deyilgan: “Lugʻat so‘zligini belgilashda, ya’ni u yoki bu terminni lugʻatga kiritish- kiritmaslikda uning o‘zbek tiliga oid adabiyotlarda, tilshunoslik kurslari bo‘yicha o‘qish-o‘qitish jarayonida qo‘llanish-qo‘llanmasligiga, qo‘llanish darjasiga e’tibor berildi. Aniqroq qilib aytganda, o‘zbek tilida bor, shu tilga xos hodislarni va barcha tillar uchun umumiy hodisalarni ifodalovchi terminlargina lugʻatga kiritildi”[60. 5-b].
Lugʻatda aniqlovchi, birlik, ko‘plik, bogʻlovchi, bogʻlama, yozuv, olmosh, ko‘makchilar, ko‘chim, so‘z, til, urgʻu, tovush, undosh kabi asl o‘zbekcha, ibora, imlo, lugʻat, maqol, me’yor, nutq, sifat kabi asli arabcha, nom, ravish, gap singari fors-tojikcha, fonetika, morfologiya, sintaksis, termin, suffiks, prefiks, infiks, parafraza kabi ruscha-baynalmilal terminlar o‘z ifodasini topgan. Shu bilan birga, lugʻatda birlik son, ko‘plik son, ajratilgan bo‘lak, ayiruv bogʻlovchilari, aniqlovchili tuzilma, jo‘nalish kelishigi, kiritma so‘z singari o‘zbekcha birikmalar, aniqlovchi komponenti o‘zbek tili qoidalariga moslashtirilgan holda berilgan. Ruscha-baynalmilal aniqlanmish komponentli birikmalar affiksal so‘z yasalishi, dialektal lugʻat, agglyutinativ tillar, vokativ gap, leksik ma’no, morfologik so‘z, paradigmatik qator, politonik urgʻu, ritorik so‘roq ko‘rinishida, aksincha, ikkinchi komponenti ruscha-baynalmilal bo‘lgan so‘zning valentligi, so‘zning variantlari, til evolutsiyasi, tovush tembri singari izofa ko‘rinishidagi birikmalar ham mukammal va ixcham izohlar bilan ta’minlangan.
Mazkur lugʻatning ijobiy tomonlaridan biri unda ruscha-baynalmilal so‘zlarning etimoni, ya’ni qaysi tildan kelib chiqqanligi ham berilganligidir. Masalan: