X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

1. 
Harorat ko‘tari!ishi davri. 
Bu bosqichda term oregulatsiya - 
ning qayta qurilishi issiqlik hosil bo'Iishining issiqlik yo 'q o tili- 
shidan yuqori b o 'lish i bilan xarakterlanadi. Kimyoviy va fizik 
term o reg u latsiy a ja ra y o n lari o 'z g a ra d i. Issiqlik y o 'q o tish n in g
kam ayishi periferiyadagi to m irlar spazm ider ajralishi va bug'la- 
nishning kamayishi bilan bog'liq.
M uskullar tonu sin in g oshishi va ularning qaltirashi ularda
101

---

m oddalar alm ashinuvini oshirib issiqlik hosil boMishini k o 'p ay - 
tiradi. Buning m exanizm i quyidagicha. Periferiyadagi to m irlar 
spazm i term o retsep to rlarn i q o ‘zg‘atib «sovuq»ni sezishga olib 
keladi. U nga jav o b an m uskullarning titrash i boMadi. B undan 
tashqari, jigar, o 'p k a va miyada issiqlik hosil boMishi kuchayadi. 
Shuning uchun ham issiqda ham , sovuqda ham isitm a vaqtida 
haroratning k o 'tarilish i b ir xilda boMadi.
2. 
Haroratning yuqori darajada saqlanib turish davri. 
MaMum 
darajagacha k o 'tarilg an haro rat b irm u n ch a vaqt shu darajada 
tu ra d i, yuq o rig a k o 'ta rilm a y d i, c h u n k i shu v aq td a to m irla r 
kengayib, issiqlikni yo'qotish ko'payib issiqlik hosil boMishi bilan 
tenglashadi. O dam tanasining qizishini sezadi, terisi issiq boMadi. 
Bu davrda leykositar pirogenlar term oregulatsiya m arkazining 
«belgilangan nuqta»sini o'zgartiradi va shu darajada tana harora­
tini ushlab turuvchi m exanizm lar ishlab turadi.
H aroratning ko'tarilish darajasiga qarab uning quyidagi turlari 
tafovut etiladi: tem p eratu ra 38°C gacha k o 'tarilsa — 
subfebril,
38°—39°C gacha ko'tarilsa — 
o'rtacha,
39—4 Г С gacha bo'lsa — 
yuqori,
41°C d an yuqori b o 'lsa —