Uo‘K: 53(072) kbk

7.28. Tortuvchi nimstansiyaning yerlash qurilmasi (tortish elektr 
ta’minoti tizimining liniya qurilmasi) - Заземляющее устройство 
тяговой подстанции (линейного устройства системы тягового 
электроснабжения) - Earthing device of traction power (linear device of 
traction power supply system) -
yerlanishi shart bo‘lgan elektr uskunalar 

---

376
qismlarini yerlash uskunasi yoki yer bilan ulash uchun mo‘ljallangan simlar 
to‘plami.
Eslatma: Tortuvchi nimstansiyalar va tortish elektr ta’minoti tizimining liniya 
qurilmalari da yerlashning ichki va tashqi konturlari mavjud. 
7.29. Transformator 
(
tortuvchi nimstansiya
)(T.n.t.)– 
Трансформатор 
тяговой подстанции
- Transformer 
of traction power
- 
o‘zgaruvchan tok 
elektr energiyasi kuchlanishini o‘zgartirishga mo‘ljallangan va elektr harakat 
tarkibini va tortish tarmog‘i boshqa iste’molchilarini elektr energiyasi bilan 
ta’minlashga xizmat qiladigan yuqori kuchlanishli statik qurilma bo‘lib, 
o‘zgaruvchan tok tortuvchi nimstansiyalarida uning uch va bir fazali 
rusumlari qo‘llaniladi.Elektrlashgan temir yo‘llar elektr ta’minoti tizimida 
uch fazali uch chulg‘amli “ТДТНГЭ” (Т - трехфазный - uch fazali, Д - 
масляным охлаждением с дутьем - moyli sovutkich tizimli, Т -
трехобмоточный - uch chulg‘amli, Н - с регулированием напряжения под 
нагрузкой - kuchlanishi ish jarayoni paytida rostlanadigan, Г - 
грозостойкий - yashinga chidamli, Э(или Ж) – для электрической тяги 
(железной дороги)- elektr tortish(temir yo‘l) uchun) rusumli transformator 
qo‘llaniladi. Bundan tashqari, tortuvchi nimstansiya o‘z ehtiyojlari uchun 
alohida transformator, ayrim holatlarda esa 6, 10 yoki 35 kV kuchlanishli 
tuman yuklamalarini elektr energiyasi bilan ta’minlash uchun alohida 
transformator o‘rnatiladi.
Transformator(7.20- rasm) o‘zagi unda o‘ralgan chulg‘amlar bilan birga 
mineral transformator moyi bilan to‘ldirilgan maxsus metall bak(idish)da 
joylashtirililadi. Transformatorning 110 yoki 220 kV kuchlanishli kirishlari 
moyga to‘ldirilgan, uning 35 kV va undan past kuchlanishli chulg‘amlari esa 
moysiz bo‘ladi. T.n.t. larida izolyatsiya vazifasini tarnsfotmator moyi, 
maxsus qog‘ozlar, elektrokarton, getinaks, yog‘och va b. bajaradi. 27,5 kV 
kuchlanishli o‘zgaruvchan tok tortuvchi nimstansiyalarida birlamchi 
kuchlanishi 110 yoki 220 kV, quvvati 10 – 40 MV
∙ 𝐴
bo‘lgan ikki yoki uch 
chulg‘amli uch fazali transformatorlar ishlatiladi. Ta’minlovchi kuchlanish 
220 kV bo‘lganda faqat quvvati 25 – 40 MV
∙ 𝐴
bo‘lgan uch chulg‘amli uch 
fazali transformatorlar ishlatiladi (7.6- jadval). T.n.t. birlamchi chulg‘amlari 
yulduz, 27,5 kV kuchlanishli ikkilamchi tortuvchi chulg‘amlari uchburchak, 
6 yoki 10 kV kuchlanishli ikkilamchi tuman chulg‘amlari uchburchak, 35 kV 
kuchlanishli chulg‘amlari esa yulduz ulanadi (7.7- jadval). o‘zgaruvchan tok 
T.n.t. tegishli chulg‘amlarining kirishlari (himoya va yuklamani nazorat 

---

377
qilish zanjirlarini tegishli signallar bilan ta’minlash uchun) tok 
transformatorlari bilan jihozlangan. 
7.20- rasm. Tortuvchi nimstansiya transformatori:
1 – jumrak; 2 – ventilyator; 3 
– bak; 4 – radiator; 5 – ilgak; 6 – tok transformatori o‘rnatilgan o‘tish flansi; 7 – 110 kVli 
kirish; 8 – 35 kVli kirish; 9 – 10 kVli kirishning qog‘oz-bakelitli silindri; 10 – almashlab 
ulagich yuritmasi; 11 – quyi(10 kV) kuchlanish kirishi; 12 – ortiqcha moy va gazni 
chiqarib yuborishga mo‘ljallangan truba; 13 – gazli rele; 14 – kengaytirgich; 15 - moy 
ko‘rsatgich; 16 – havo quritgich; 17 – yuqori kuchlanish chulg‘ami almashlab ulagichi; 
18 – yuqori (110 kV) kuchlanishli chulg‘am; 19 – termosifon filtr; 20 – to‘siq(karetka); 
21 – taqsimlash qutisi; 22 – ko‘targich(domkrat) o‘rnatiladigan maydoncha; 23 – 
magistral quti; 24 – arava g‘ildiraklari. 
Ikki chulg‘amli T.n.t.larida birlamchi kuchlanish 110 kV bo‘lganda 
chulg‘amlar liniya va nol kirishlarida ikkitadan tok transformatorlari, 
tortuvchi nimstansiyalardagi barcha uch chulg‘amli uch fazali 
transformatorlar kirishlarida esa ikkitadan tok transformatorlari o‘rnatiladi. 
T.n.t. baki qopqog‘ida barcha kuchlanishli chulg‘amlar kirishlaridan tashqari 
saqlagich trubasi, kengaytirgich va b. detallar mavjud. Saqlagich trubasi 
maxsus membrana bilan yopilgan bo‘lib, u bak ichida elektr yoyi hosil 
bo‘lganda va bosim oshganda ochiladi, natijada ortiqcha moy va gaz bakdan 
chiqib ketadi va bak bosimi pasayadi. 

---

378
7.6- jadval 
Tortuvchi transformatorlar parametrlari 
Transformator turi 
Quvvati,MVA 
Δ