Uo‘K: 53(072) kbk

7.27. Tortuvchi nimstansiyasi 
(
metropoliten
)(M.t.n.)
– Тяговая 
подстанция 
метрополитена
–
Traction
subway station
- elektr energiyasini 
o‘zgartirish va metropoliten tortish tarmog‘ini ta’minlash uchun xizmat 
qiladigan elektr quruimalari majmuasi bo‘lib, u taqsimlash qutilmasi, 
to‘g‘rilagich o‘zgartgichlari va taqsimlash qurilmalaridan tashkil topgan 
bo‘ladi hamda yer usti va yer osti turlariga bo‘linadi. Yer ustidagi M.t.n. 
ikkita – to‘rtta yo‘lovchi stansiyali tortish tarmog‘i fider zonalarini elektr 
energiyasi bilan ta’minlaydi(markazlashgan elektr ta’minoti). Yer ostidagi
M.t.n. har bir yo‘lovchi stansiyasida o‘rnatiladi va yondosh stansiyalar 
oralig‘idagi fider zonalarni elektr energiyasi bilan ta’minlaydi(taqsimlangan 
elektr ta’minoti). Yer osti tortuvchi-pasaytiruvchi nimstansiyalar tortuvchi 
yuklamalar va notortuvchi iste’molchilar – eskalatorlar, santexnika va 
avtomatik blokirovka qurilmalari hamda yoritish tizimlarini ta’minlaydi.
Elektr ta’minoti tizimi va M.t.n. o‘rnatish joyini tanlash texnik-
iqtisodiyot hisob-kitoblar asosida amalga oshiriladi.
Turli mamlakatlarda foydalanilayotgan kuchlanishlar va tashqi elektr 
ta’minoti tizimi xususiyatlaridan kelib chiqqan holda tortish tarmog‘ini 
ta’minlashning turli sxemalari tanlanadi. Mamlakatimiz metropolitenida 
nimstanstansiyalar birinchi toifali iste’molchilar turkumiga mansub 
bo‘lganligi bois, undagi tortuvchi nimstansiyalar ikkita o‘zaro bog‘liq 
bo‘lmagan shahar elektr stansiyasidan ta’minlanadi. 6- 10 kV kuchlanishli 
uch fazali o‘zgaruvchan tok elektr eneriyasi harakat tarkibi tomonidan 
iste’mol qilinadigan 825 V kuchlanishli o‘zgarmas tok elektr eneriyasiga 
o‘zgartiriladi. Bunda M.t.n.da o‘rnatilgan va moysiz transformatorlar bilan 
jihozlangan yarim o‘tkazgichli to‘g‘rilagichlardan foydalaniladi(7.19- rasm). 
M.t.n.dagi to‘g‘rilagich o‘zgartirgichlarining soni va quvvati poyezdlar 
maksimal harakat grafigini ta’minlash shartidan kelib chiqqan holda hamda 
poyezdlar harakati davrida ta’mirlash-taftish ishlari bajarilishini hisobga 
olgan holda aniqlanadi. 825 V kuchlanishli o‘zgarmas tok taqsimlash 

---

375
qurilmasidan tortish tarmog‘iga o‘tadi. Nimstansiya ish rejimlarini rostlash 
umumiy elektrodispetcherlik punktidan teleboshqarish qurilmalari orqali 
amalga oshiriladi. Ta’mirlash-taftish ishlarini amalga oshirish davrida qo‘lda 
va avtomatik boshqarishdan foydalaniladi. M.t.n.dagi doshqarish, avtomatika 
va himoya 
7.19-rasm. Metropoliten tortuvchi nimstansiyasi prinsipial sxemasi:
TM-1 va 
TM-2 – ta’minlovchi markazlar; BTPN-1 va BTPN-2 – birlashtirilgan tortuvchi-
pasaytiruvchi nimstansiyalar; TQ –to‘g‘rilagich qurilmasi; TU – tezkor uzgich; TTr – 
tortuvchi transformator; U – uzgich; TF – ta’minlash fiderlari; A1-A4 – bo‘ylama 
ajratgichlar; A1-4, A2-4 – ko‘ndalang ajratgichlar. 
qurilmalari akkumulyator batareyasidan elektr energiyasi bilan ta’minlanadi. 
Yer osti tortuvchi-pasaytiruvchi nimstansiyadagi bu batareyadan avareya 
paytida stansiya va tonnellarni yoritishda ham foydalaniladi.