Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

 
 
 
115-masalaga. 

---

25 
IMPULS, ISH, ENERGIYA. SAQLANISH QONUNLARI 
Impulsning saqlanish qonuni 
116.
m=300 g
massali toʻp 
H=1,23 m
balandlikdan asfaltga tushdi va yana 
shuncha balandlikka sakradi. Asfalt bilan urilishdagi zarb davomiyligi 
t=0,1 s
ga teng. Zarbning 
F
oʻrt
oʻrtacha kuchini aniqlang. Agar toʻp gorizont bilan 
α=30°
burchak hosil qilgan qattiq qiya tekislikka tushsa zarbning 
F
oʻrt
oʻrtacha kuchi qanday oʻzgaradi? Agar ikkala holda ham toʻp oʻrniga huddi 
shunday massali plastilin shar olinsa, 
F
oʻrt
qanday boʻladi? Zarb davomiyligi 
ham oldingidek. 
117.
Suv nasosdan chiqayotgan 
S=15 cm
2
kesimli suv oqimi devorga uning 
normali bilan 
α=60°
burchak ostida uriladi va huddi shunday burchak ostida 
qaytadi. Suv oqimining tezligi 
v=10 m/s
. U devorga qanday kuch beradi? 
118.
Uchayotgan raketa chang buluti ichiga tushib qoldi. Chang zarralari 
yopishqoq boʻlib, raketa bilan noelastik toʻqnashadi. Bulutga nisbatan 
v
tezligini saqlash uchun 
F
tortish kuchi hosil qiladigan dvigatelini yoqishga 
toʻgʻri keldi. Raketa a) 
2v
tezlik bilan harakatlanishi uchun; b) chang zarralari 
konsentratsiyasi (birlik hajmdagi zarralar soni) uch marta koʻp bulutda 
v
tezlikni saqlash uchun tortish kuchini qanday oʻzgartirish kerak? 
119.
Silliq muz ustida 
H 
uzunlikda silindr shaklidagi bir jinsli gʻoʻla yotibdi. 
Uning bir uchidan arqon bilan sekin koʻtarila boshlandi. Gʻoʻla va muz 
tekisligi orasidagi burchak α boʻlgan paytda vertikal tortilayotgan arqon uzilib 
ketdi. Gʻoʻlaning yiqilishi davomida uning pastgi uchi qancha masofaga 
siljiydi? 
120.
Tinch turgan 
M=140 kg
massali qayiq ustidagi 
m=60 kg
massali odam 
qayiqning tumshugʻidan quyrugʻiga oʻtsa, qayiq qancha masofaga siljiydi? 
Qayiqning uzunligi 
l=4 m
, suvning qarshiligi hisobga olinmas darajada 
kichik. 
121.
Ikki baliqchi koʻlda tinch turgan qayiqda oʻtirib baliq ovlayapti. Agar 
baliqchilar oʻrin almashishsa, qayiq qancha masofaga siljiydi? Qayiqning 
massasi 
M=160 kg,
birinchi baliqchining massasi 
m
1
=60 kg
, ikkinchisiniki – 
m
2
=80 kg
, baliqchilar orasidagi masofa 
l=6 m.
Suvning qarshiligi hisobga 
olinmasin. 
122.
Toʻpning massasi 
M=1000 kg
. Toʻp 
m=8 kg
massali yadroni yerga nisbatan 
v
0
=250 m/s
boshlangʻich tezlik bilan gorizontga nisbatan 
α=60°
burchak 
ostida otadi. Oʻtish vaqtida toʻpning olgan 
u
tezligini aniqlang. Ishqalanish 
hisobga olinmasin. 
123.
Muzlagan qiyalik gorizont bilan α burchak hosil qiladi hamda kichik uzilish 
bilan tugaydi (rasmga qarang). Bu uzilish ostida gorizontal maydonchada 
M

---

26 
massali arava turibdi. Agar 
m
massali jism 
H
balandlikdan qiyalik boʻylab 
sirpanib aravaga tushsa, arava qanday tezlikka erishadi? Ishqalanish hisobga 
olinmasin. 
123-masalaga.
127-masalaga.
124.
Gorizontal silliq tekislikda 
R
radiusli va 
M
massali halqa yotibdi. Halqada 
m
massali qoʻngʻizcha turibdi. Agar u halqa boʻylab oʻrmalay boshlasa, 
qoʻngʻizcha va halqa markazi qanday trayektoriya boʻyicha harakatlanadi? 
125.
Gorizont bilan α burchak hosil qilgan uzun qiyalikda suvli idish oʻrnatilgan 
aravacha harakatlanmoqda. Idishning orqa devoridan ochilgan 
S
yuzali 
teshikdan idishga nisbatan 
v
tezlik bilan suv oqib chiqmoqda. Suv sirti 
qiyalikka parallel boʻlsa, aravacha harakatiga 
μ
qarshilik koeffitsiyentini 
aniqlang. Aravachaning idish bilan birgalikdagi massasi 
M
, tushish vaqtida 
suvning kichik qismigina oqib chiqadi.