21
82.
Jism qiya tekislikda boshlangʻich tezliksiz tushyapti. Tekislikning gorizont-
dan qiyalik burchagi
α=30°
,
qiya tekislik uzunligi
l=2 m
. Jism va tekislik
orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti
μ=0,1
. Jismning tezlanishi qanday?
Tushish qancha vaqt davom etadi?
83.
Rasmda koʻrsatilgan sistemada
α=20°, m
1
=2 kg, m
2
=1 kg
; birinchi jism va
qiya tekislik orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti
μ
1
=0,1.
Ip va blokni vaznsiz
deb
hisoblash mumkin, ip – choʻzilmas va blokda ishqalanish yoʻq. Jismlar
boshlangʻich tezliksiz qoʻyib yuborildi. Jismlar sistemasining
a
tezlanishi va
ipning
T
taranglik kuchi aniqlansin. Agar ishqalanish koeffitsiyenti
μ
2
=0,3
gacha orttirilsa, natija qanday oʻzgaradi?
81-masalaga.
83-masalaga.
84.
Jismlar sistemasining
a
tezlanishini
m
1
, m
2
va
μ
larning ixtiyoriy qiymatlari
uchun aniqlang (oldingi masalaga q.). Boshlangʻich vaqtda jismlar harakatsiz.
85.
Gorizontal yoʻlda tekis harakatlanayotgan
M=1000 t
massali
poyezddan
ajralib qolgan
m=40 t
massali oxirgi vagoni
s
v
=200 m
masofani oʻtib toʻxtadi.
Vagonning tormozlanish vaqtida poyezd qancha s
p
masofani oʻtadi? Masalani
ikki hol uchun yeching: a) poyezdning tezligi oʻzgarmay qoladi; b)
lokomotivning tortish kuchi oʻzgarmay qoladi. Hamma holda qarshilik kuchi
massaga proporsional deb hisoblansin.
86.
Aravaga sharchali ip bogʻlangan shtativ mahkamlangan. Arava gorizontal
a
tezlanish bilan harakatlanadi. Ipning vertikaldan
α
ogʻish burchagi va
T
taranglik kuchini aniqlang.
87.
Aravada suvli idish joylashgan. Arava gorizontal
a
tezlanish bilan
harakatlanadi. Idishdagi suv sirtining shaklini aniqlang.
88.
Qiyalik burchagi α boʻlgan qiya tekislikda shtativ
mahkamlangan aravacha
ishqalanishsiz harakatlanmoqda. Shtativga
m
massali sharcha ip yordamida
osilgan. Ipning vertikaldan
β
ogʻish burchagi va
T
taranglik kuchini aniqlang.
89.
Qiyalik burchagi α boʻlgan qiya tekislikda suvli idish ishqalanishsiz
sirpanmoqda. Idishdagi suv sirtining shaklini aniqlang.
90.
Gorizontal sirtda
m
massali gʻisht yotibdi. Gʻisht va stol orasidagi ishqalanish
koeffitsiyenti μ ga teng. Gʻishtga gorizontal
F
kuch qoʻyildi. a)
F
ishq
ishqalanish kuchi hamda gʻishtning
a
tezlanishining
F
kuchga bogʻliqligini
22
analitik va grafik usulda ifodalang. b) Bu bogʻliqlikni
F
kuch stol tekisligiga α
burchak ostida yoʻnalgan hol uchun aniqlang (α>0 va α<0 hollar uchun).
91.
Qiya tekislikning qiyalik burchagi asta-sekin 0 dan 90° gacha orttirilmoqda.
Tekislikda
m
massali quti joylashgan. Ishqalanish koeffitsiyenti μ ga teng.
F
ishq
ishqalanish kuchining α burchakka bogʻliq grafigini chizing. Ishqalanish
kuchining maksimal qiymati nimaga teng?
92.
Agar doskani gorizontga nisbatan α burchakka qiyalatib qoʻyilsa, uning ustida
gʻisht tekis harakatlanadi. Agar uni β>α burchakka qiyalatib qoʻyilsa, gʻisht
doskadan qancha
t
vaqtda tushadi? Doska uzunligi
l
ga teng.
93.
Gorizont bilan
α=30°
burchak tashkil qiluvchi muz togʻ etagida chana
yuqoriga turtildi. Chana biror balandlikka chiqdi va qaytib tushdi.
Tushish
vaqti chiqish vaqtidan
n=1,2
marta katta. Ishqalanish koeffitsiyentini
aniqlang.
94.
Gorizont bilan α burchak hosil qilgan muzli qiya tekislikda
M
massali doska
joylashgan. Doska tinch turishi uchun
m
massali odam doska ustida qanday
harakatlanishi kerak? Odam oyogʻi va doska orasidagi
μ
ishqalanish
koeffitsiyenti qanday boʻlganda bu kuzatilishi mumkin? Doska va muz
orasidagi ishqalanishni hisobga olmaslik mumkin.
95.
Aylanayotgan gorizontal disk ustiga disk oʻqidan
r
masofada tanga qoʻyildi.
Disk ν chastota bilan aylanmoqda. Tanga va
disk orasidagi ishqalanish
koeffitsiyenti
μ
ga teng. Tangaga ta’sir qiluvchi ishqalanish kuchining
r
masofaga bogʻliqligini aniqlang.
96.
Uzunligi
l
boʻlgan ipga osilgan sharcha gorizontal tekislikda aylana boʻylab
harakatlanmoqda (rasmga qarang). Bunda ip doimo vertikal bilan α burchak
hosil qiladi (bunday sistema konik mayatnik deb ataladi). Sharchaning
T
aylanish davrini aniqlang.
97.
Gorizontal disk ustiga vertikal uzun sterjen mahkamlangan, sterjen uchiga
l=48 cm
uzunlikdagi ip yordamida sharcha osilgan (rasmga qarang). Sterjen
va diskning aylanish oʻqi
orasidagi masofa
r=10 cm
. Disk qanday burchak
tezlik va chastota bilan aylansa, ip vertikal bilan
α=45°
burchak tashkil etadi?
96-masalaga.
97-masalaga.
100-masalaga.
23
98.
Burilayotgan samolyot korpusi harakat yoʻnalishi bilan
α=10°
burchakka
ogʻdi. Samolyot tezligi
v=360 km/h
boʻlsa, burilish radiusi aniqlansin.
99.
Elektrodvigatelning vertikal oʻqiga sharcha
l=12,5 cm
uzunlikdagi ip bilan
bogʻlandi. Dvigatel sekin aylanganda ip vertikal holatida qoladi, tez
aylanganda esa sharcha konik mayatnik kabi harakatlanadi. Dvigatelning
v
1
aylanish chastotasi qanday boʻlganda ip vertikaldan ogʻa boshlaydi? Chastota
v
2
=3 s
-1
boʻlganda ogʻish burchagi
φ
2
qanday boʻladi?
100.
l=6,28 cm
uzunlikdagi yopiq metal zanjir yogʻoch diskga oʻtkazilgan (rasmga
qarang). Disk elektrodvigatel yordamida aylantiriladi.
Aylanish chastotasi
ν=60 s
-1
ga yetganda zanjir siljiy boshladi. Aylanish davomida zanjir oʻzini
disk ustida siljiydigan halqa kabi tutadi (aylanish sekinlashmaguncha).
Zanjirning disk ustida siljish vaqtida
T
taranglik kuchini aniqlang. Zanjir
massasi
m=40 g.
Do'stlaringiz bilan baham: 
