Udk ­­ Qol jazba huqıqında

III BAP. 2010-2020 JÍLLARDA QARAQALPAQSTAN BASPASÓZINDE JÁRIYALANǴAN KÓRKEM AWDARMALARDA SHEBERLIK MÁSELELERI
3.1 T.Jumamuratov hám Ibrayım Yusupov lirikalarınıń kórkem awdarmaları
Ózbekstan QaharmanıÓzbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq shayırı Ibrayım Yusupov bay tájriybege iye shayır, ádebiyatımızdıń maqtanıshı edi. Talanttıń tolısıwı—ádebiyattıń tolısıwı.Bul tuwralı ataqlı ádebiyatshı Srajatdin Ahmetov «Ibrayım óz ádebiyatınıń taǵdiri menen taǵdirles, onıń ozıq oylı, talantlı wákili. Poeziyaǵa tán bolǵan biyik sezim, waqıttıń sır – sıpatın poeziya tili menen emocianal túrde jetkeriw, kópshiliktiń talǵam biyigine shıǵıw álbette barlıq shayırdıń qálemine tán emes. Sonıń ushın da I. Yusupovtıń eń jaqsı poeziyalıq shıǵarmaları xalqımızdıń talapshań oqıwshılarına jaqsı tanıs, olar poeziyamızdıń mártebesin kóteriwde úlken áhmiyetke iye» degen edi óz miynetleriniń birinde.⁷⁷
Ibrayım Yuspov tek ǵana qosıq jazıw menen sheklenbegen, ol ádebiy sın, poezyanıń ayrım mashqalaları sonday- aq biz sóz etip atırǵan kórkem awdarma boyınsha da kóp miynet etken. Shayır kóplegen tuwısqan xalıqlar hám jáhán ádebiyatı dúrdanalarınıń shıǵarmaların qaraqalpaq tiline awdarmalap, qarqalpaqsha sayrat alǵan sheber awdarmashı. Ol A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov, T. Shevchenko, J. G. Bayron, I. V. Gyote, G. Geyne, F. Shiller qosıqların, Shekspir sonetlerin, Alisher Nawayı hám Hafız ǵázellerin, Omar Hayyam rubayıların qarqalapq tiline úlken shebrlik penen awdarmalap, qarqalpaq ádebiyatın hám kórkemlik hám formalıq jaqtan bayıttı.
Qaraqalpaq ádebiyatında eń kóp ózbek tiline awdarmalanǵan shıǵarmalar
I. Yusupov qálemine tiyislidesek qátelesken bolmaymız. Onıń ózbek tilinde «Buloqlar qaynaydı» (1960), «Oltin qirǵoq» (1962), «Sahro arzulari» (1967), «Chól tórǵayi» (1972), «Rahmat senga, zamonim» (1979), «Qora tol» (1989) «Mening yigit vaqtim, sening qiz vaqting» (2009) sıyaqlı poeziyalıq toplamları awdarmalanıp shıqtı. Ózbek ádebiyatınıń kóplegen shayır hám kórkem awdarmashılar shayır shıǵarmaların awdarmalawǵa úlke úles qosqan. Máselen, I. Yusupovtıń «Ayt sen Ájiniyazdıń qosıqlarınan» degen atamadaǵı qosıǵınıń túp nusqasın hám ózbek tilindegi awdarmasın ilimiy talqıǵa alıp kóreyik:
Ayt sen Ájiniyazdıń qosıqlarınan!
Jılasın yar ıshqı bawırın keskenler,
Eńiresin elinen ayra túskenler
Ayt sen Ájiniyazdıń qosıqlarınan⁷⁸

Ayt sen Ajiniyozning qóshiqlaridan!

Yiǵlasin yor ishqi baǵrin teshganlar,
Bózlasin yurtidan ayri tushganlar,
Ayt sen Ajiniyozning qóshiqlaridan.⁷⁹
Qosıqtı birinshi ret oqıǵan oqıwshıǵa bul qarqalpaqshadan awdarma ekenligin ańlaw júdá qıyın, sebebi awdarmshı qosıqtı kórkem awdarma qaǵıydalarınıń eń biyik shıńına jetip awdarmalay alǵan. Sebebi bul qosıqtı Ózbekstan qaharmanı, Ózbeksatn hám Qaraqalpaqstan xalqı shayırı, I. Yusupovtıń qálemles dostı Abdulla oripov awdarǵan. Bul awdarmada I. Yusupovtıń poetikalıq keshirmeleri tap origanaldaǵıday jaqsı saqlanǵanlıǵı kóriwimizge boladı. Jılasın yar ıshqı bawırınkeskenler degen qatardı Yiǵlasin yor ishqi baǵrin teshganlar dep awdarmalaw arqalıqosıqtıń tiykarǵı kórkem mazmunın, shayır qozǵamaqshı bolǵan niyetti, formanı saqlap, ilajı bolsa ózgertpesten uyqasların keltiriwge háreket etkenligin kóremiz. Baǵrin teshganlar dep awdarmada tásirlilikti ele de kúsheytken. Eńiresin degen sózdi ózbek tiline bozlasın dep awdarmalawı qosıqtıń mánisine ziyan tiygizbegen, qayta tásirlilik kúshin arttırǵan. I. Yusupov qosıqların ózbektiń belgili shayırı Márúp Jalil de ózbek tiline awdarıp, ullı shayırımız dóretpelerin Ózbekstanlı kitapqumarlarǵa tanıtıwda úlken úles qosqanı belgili. I. Yusupovtıń xalıq arasında keńnen jayılǵan «Bir adamdı bir adam» degen atamadaǵı qosıǵı bar: