Udk ­­ Qol jazba huqıqında

Iship miyrim kásasın,
Tas júrekler bosasın.
Bárháma súyip jasasın
Bir adamdı adam.⁸⁰
Bul shuwmaqtı Márúp Jalil tómendegishe awdarma jasaǵan:
Sipqorib mehr kosasin,
Tosh yuraklar yumshasin,
Doim sevib yashasin,
Bir odamni bir odam!⁸¹
Awdarmashı qosıq qatarlarınıń mazmunın tereń túsinip awdarmalaǵanı hár bir qatarda kórinip turıptı. Qosıqtıń usı eń sońǵı shuwmaǵında ózgeris bolǵan, al basqa shuwmaqlarınıń barlıǵı ózgerissiz tuwrıdan – tuwrı sózbe – sóz awdarmalanǵan hám túp nusqanıń mazmunına hesh qanday ziyan tiymegen, tiykarǵı mazmunnan uzaqlasıp ketpegen. Iship miyrim kasasın degen qatardı Sipqorib mehr kosasin dep awdarmalawı shayırdıń sóz tapqırlıǵın kórsetip turǵanday. Túp nusqanıń shireli, maǵızlı ózegin awdarmada kórkem súwretlep bere alǵan. Márúp Jalil awdarmalarında haqıyqıy óz ustasına tán bolǵan uqsas unamlı iskerlikti kóplep gezlestiriwimiz múmkin. Mısal ushın, ol awdarma jasaǵan «Kewil kewilden suw isher» atamasındaǵı qosıqtı talqılap kóremiz. Dáslep qaraqalpaqsha variantına názer awdaramız:
Alıstaǵı asqar tawlar,
Bir – birin kórmek bolar,
Sol ushın da biyik olar,
Kewil kewilden suw isher⁸²
Bul shuwmaqtıń awdarmalanǵn variantı tómendegishe:
Olisdagi asqar toǵlar,
Bir – birini kórmak bólar,
Shu vajdankim, biyik ular
Kóngil kóngildan suv ichar. ⁸³
I.Yusupovtıń eń belgili, kópshilikke tanıs bul shıǵarmasın awdarmalaw ózbek oqıwshıları ushın úlken jańalıq boldı. Sebebi bul qosıq qaysı millet iyesei bolıwına qaramastan insan kewliniń túbine jetip baradı. Turmıstaǵı haqıyqıy kórinislerdi birme – bir kóz aldımızǵa elesletedi. Awdarmashı Máruf Jalil qosıqtıń usı belgileri awdarmada saqlap qala alǵan. Ózbekshesin oqıǵan oqıwshı da bul I. Yusupov shıǵarması ekenligin ańlay aladı, sebebi awdarmashı I. Yusupov tili onıń oyı menen awdarmalawǵa háreket qılǵan. Shu vajdankim, biyik ular dep awdarmalaǵan qosıqtıń úshinshi qatarı Sol ushın da biyik olar degen qaraqalpaqsha sózdiń mánisin bere alǵan.
Shayırdıń qaraqalpaq xalqı ushın eń qádirli qosılarınıń biri bul «Qaraqalpaqtı kóp maqtama kózimshe» qosıǵı. Bul qosıqta qaraqalpaq xalqınıń ózligin sálelendiriwshi, sulıw etip táriplewshi qatarlar bar sol ushın hár bir qaraqalpaq perzenti bul qosıqtı yadqa biledi. Bul qosıqtı qaraqalpaq tilinen ózbek tiline Omon Matchan hám Yangiboy Qóchqarovjasaǵanı belgili. Biraq biziń qolımızda Y. Qoshqarov awdarǵan variantı bolǵanlıqtan, usı awdarmanı analizlew menen sheklenemiz. «Qaraqalpaqtı kóp maqtama kózimshe» qosıǵınıń jazılıw tariyxı bar. Rossiyalı belgili shayır Mixayl Lukonin I. Yusuppov penen zamanlas bolǵan. Bul shayırǵa qaraqalpaqlardıń adamgershilik pazıyletleri sonshelli unap qalǵan, hám bir qosıǵında biziń xalqımızdıń usınday joqarı sıpatların:
Bir xalıq kórdim, júregi
Kóriner qabırǵasınan.
dep kórkem táriyplegen. Biziń oyımızsha, I. Yusupov analizlenip atırǵan qosıqtı Lukoninge juwap tárizinde jazǵan sıyaqlı. Bunday pikirge kewil bóliwimizge baslı sebep, shayır Lukoninniń usı eki qatarın «Qaraqalpaqtı kóp maqtama kózimshe» qosıǵında silteme (snoska) sıpatında paydalandı hám qosıqtıń dáslepki shuwmaqları baslandı: