Tuproqshunoslik va geografiya

1.3. Joyning xosiyati va o’ziga xos xususiyatlaridan paydo bo’lgan joy nomlari.
Geografik joy nomlari ichida shundaylari mavjudki, ular hududning o’ziga xos xususiyatlarini ko’rsatib turadi. Joyning iqlimi, shakl-shamoyili, xosiyati kabilar joy nomlarida o’z aksini topadi. Bunday joy nomlari nafaqat respublikamizda balki butun dunyoda ham mavjuddir.
DAROZON. Tuman markazidan 5 km janubi-sharqda, Sulton Jo’ra nomli qishloq fuqarolar yig’ini hududida joylashgan. Qadimda shu qishloq hududidan o’tgan Rozi Xo’ja arig’i bo’yida odamlar cho’zilib, ya’ni xonadonlarning orasi ochiq-ochiq bo’lib yashagani uchun qishloq Darozon (Uzunlar) deb atalgan.
DINGAK. Shahar tarkibiga kirgan qadimiy qishloq. Dingak—«lingak» so’zidan olingan bo’lib, «osiq tomon» degan ma’noni ifodalaydi. Qishloq o’rtasidan o’tuvchi Talipoya arig’i qishloqni ikkiga ajratgan. Ariq yoqasidagi xonadonlar teng bo’lgani bois qishloq Lingak, keyinchalik esa Dingak deb atalgan.
KALON. Tuman markazidan shimoli-sharqda, Jo’yrabot qishloq fuqarolar yig’ini hududida joylashgan. Tarixiy qishloqlardan bo’lib, Etimak, Labijo’y, Yangiobod, Gumbaz, Sartaroshlar, Xarosbon, Qorilar qishloqchalari birlashib, katta qishloqni tashkil qilgani uchun Kalon (katta) nomi bilan yuritilgan. 1840 yillari Buxoro xonligi bo’ylab etnografik ma’lumotlar to’plagan olimlardan N.Xanikov «Buxoro xonligining tavsifi» asarida, Buxoroda bo’lgan vaqtida «Nasabnomai o’zbekiya» (muallifi noma’lum) degan asarni qo’lga kiritganligini aytgan. Shu asarga asoslanib olim o’zbek urug’lari nomini keltiradi. Unda «kalon» urug’ini ham tilga olgan. Demak, shu ilmiy manbaga tayangan xolda bu qishloqni ham Kalon urug’i nomi bilan bog’lashga to’la asos bor.
KARVONBOSHI. Tuman markazidan 4 km shimolda, Tezguzar qishloq fuqarolar yig’ini hududida joylashgan. Karvonboshi — «Buyuk ipak yo’li» ustidagi qadimiy qishloq. Ma’lumki, O’zbekistonda shu nom bilan ataluvchi joy nomlari talaygina. Shahardan chiqaverishda karvon yo’lidagi birinchi qishloq—Qarvonboshi deb atalgan. Bu ko’hna nom Vardonzega nisbat berilib shunday atalgan. Qishloq nomiga qaraladigan bo’lsa, uning yoshi Vardonzening yoshi bilan tengdir.