Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Birnchisi
, jinoyat sodir etish vaqtida aqli raso bo‗lgan shaxs unga nisbatan 
jinoiy ta‘qib amalga oshirilib, surishtiruv, tergov yoki sud muhokamasi olib 
borilayotgan vaqtda o‗z harakatlarining ahamiyatini anglay olmaydigan va o‗z 
harakatlarini boshqara olmaydigan darajada ruhiy kasallikka chalinib qolgan 
bo‗lsa, bunday shaxslar kasalligi tufayli javobgarlikdan ozod qilinadi. Jinoyat 
kodeksining 67-moddasida keltirilgan kasallik tufayli javobgarlikdan ozod qilish 
aynan ushbu holatga nisbatan tadbiq etiladi. 
Ikkinchisi
, Shaxs hukm chiqarilganidan keyin o‗z harakatlarining 
ahamiyatini anglay olmaydigan va boshqara olmaydigan darajada ruhiy kasallikka, 
shuningdek jazoni o‗tashga to‗sqinlik qiladigan boshqacha og‗ir kasallikka 
chalinib qolsa, jazoni o‗tashdan ozod qilinishi lozim. Bunday shaxslarga nisbatan 
sud tibbiy yo‗sindagi majburlov choralari qo‗llashi mumkin. Bunday shaxslar 

---

184 
tuzalganidan keyin Jinoyat kodeksning 69-moddasida nazarda tutilgan va sud 
tomonidan tibbiy yo‗sindagi majburlov choralari qo‗llanilgan kundan boshlab 
hisoblanadigan muddatlar o‗tib ketmagan bo‗lsa, jazo ijro etiladi. 
Demak, jinoyat sodir etgan shaxs sudning hukmi chiqgunga qadar ruhiy 
kasallikka chalinib qolsa unga nisbatan JK 67-moddasi tatbiq etiladi, agar jinoyat 
sodir etgan shaxsga nisbatan sud hukmi chiqqanidan so‗ng ruhiy kasallikka 
chalinib qolsa, unga nisbatan JKning 75-moddasi tatbiq etilib, javobgarlikdan ozod 
etiladi. 
Jinoyat qonuni kasallik tufayli javobgarlikdan ozod qilish institutini 
qo‗llashda faqat ruhiy kasalllikni mezon qilib keltiriladi. Boshqa turdagi kasalliklar 
javobgarlikdan ozod qilishga asos bo‗lmaydi. Agar shaxs jinoyat ishi yuzasidan 
ayblanuvchi sifatida jalb etilgan bo‗lib, surishtiruv, dastlabki tergov va sud 
muhokamasi jarayonida kasal bo‗lib qolsa, JPK qoidalari qo‗llanilib dastlabki 
tergov to‗xtatilib turiladi. JPKning 366, 381
9
, 399, 420-moddalarida sud-tibbiyot 
eksperti yoki psixiatr-ekspert ayblanuvchining kasalligini jinoyat ishini yuritishda 
uning ishtirok etishini istisno etadigan og‗ir va davomli, lekin davolab bo‗ladigan 
kasallik deb topsa, ish bo‗yicha dastlabki tergov ayblanuvchi sog‗aygunga qadar 
to‗xtatilib turilishi belgilangan. Jinoyat sodir etgan shaxs kasalligidan 
davolangandan so‗ng unga nisbatan umumiy asoslarda tergov harakatlari olib 
borilib, javobgarlik masalasi hal qilinadi.