Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

169
Ko‘krakning oldingi-o‘rta (to‘sh) sohasi
C h e g a r a l a r i : to‘sh suyagining chetlariga to‘g‘ri keladi.
Bu sohaga yurak hamda old ko‘ks oralig‘idagi a’zolar akslanadi va ularga
aksar hollarda shu soha orqali ochib kiriladi.
Ko‘krakning xususiy fassiyasi ikki tomondagi katta ko‘krak va pastdagi qorin
to‘g‘ri muskullarining pay tolalari hisobiga qalinlashib aponevroz tusini oladi.
Bu fassiya o‘rta chiziq bo‘ylab to‘sh suyagi usti pardasiga birikadi. Shu sababli
yo‘g‘onlashgan fassiya to‘shning oldingi pardas ( membrana sterni anterior) deb
ataladi.
Sohaning ikkala cheti bo‘ylab katta ko‘krak muskulining tutamlari joylashgan.
Ko‘krakning orqa–yuqori sohasi
C h e g a r a l a r i : yuqorida – akromial o‘siqni VII bo‘yin umurtqasining
o‘tkir qirrali o‘sig‘i bilan tutashtiruvchi chiziq, pastda – kurak suyagining pastki
burchagi orqali o‘tkazilgan ko‘ndalang chiziq, lateral tomonda – deltasimon
muskulning orqa qirg‘og‘i va o‘rta qo‘ltiq chizig‘i, medial tomonda – umurtqa
yon chizig‘i.
Ushbu sohaning kurak suyagi doirasidagi qismi kurak sohasi deb ataladi (bu
sohaning tuzilishi “Qo‘lning topografik anatomiyasi” bobida bayon qilingan).
Xususiy fassiyaning yuza varag‘i birinchi qavatdagi trapetsiyasimon va orqa-
ning serbar muskullarini o‘raydi. Oxirgi muskul o‘zining yuqorigi cheti bilan kurak
suyagining pastki burchagini qoplaydi. Shu sababli kurak suyagining medial cheti
yaqinida, pastroqda kurakning yon uchburchagi deb atalmish, muskullardan holi
bo‘lgan yoriq vujudga keladi. Uni pastdan – orqa serbar muskulning yuqorigi cheti,
medial tomondan – trapetsiyasimon muskulning pastki cheti, lateral tomondan –
katta rombsimon muskulning pastki cheti chegaralaydi. Mazkur uchburchak orqali
kurak oldi bo‘shlig‘ining kletchatka yoriqlarini ochish mumkin (113-rasm).
Xususiy fassiyaning chuqur varag‘i ikkinchi qavatda yotuvchi muskullarni
qoplaydi. Bu qavatni kurak suyagi bi-
lan umurtqa pog‘onasi oralig‘ida yotuv-
chi muskullar: yuqoridan pastga – kurak-
ni ko‘taruvchi muskul (m. levator scap-
ulae), kichik rombsimon muskul (m.
rhomboideus minor), katta rombsimon
muskul (m. rhomboideus major), kurak
suyagining ustida esa qirra usti va qirra
osti hamda kichik yumaloq muskullar,
113-rasm. Kurakning yon
uchburchagi.
1 - orqaning serbar muskuli;
2 - trapetsiyasimon muskul;
3 - katta rombsimon muskul;
4 - kurakning yon uchburchagi.

---

170
shuningdek, kurakning lateral chekkasidan boshlanuvchi katta yumaloq musk-
ullar hosil qiladi .
Trapetsiyasimon muskul bilan ikkinchi qavatdagi rombsimon va qirra usti
muskullari orasida yog‘ kletchatkasi qavati bor.
Chuqur qavatda, rombsimon muskullar ostida orqa–yuqori tishli muskul (m.
serratus posterior superior), kurak suyagining oldingi tomonida (ya’ni ostida),
kurak chuqurchasida esa kurak osti muskuli joylashgan. Oxirgi muskul kurak osti
fassiyasining kurak suyagi chetlariga birikib ketishi natijasida hosil bo‘lgan kurak
osti suyak–fibroz o‘rindig‘ida yotadi. Bu muskulning ostida ko‘krakning oldingi
devoridan boshlanib kurak suyagining medial chetiga birikuvchi oldingi tishli
muskul joylashgan. Mazkur muskul kurak suyagi bilan ko‘krak qafasi orasidagi
kurak oldi yorig‘i kletchatkasini oldingi va orqa qismlarga ajratib turadi.
Eng chuqur qavatda ko‘krak orqasi fassiyasi bilan qoplangan orqaning chu-
qur muskullari joylashgan: ular umurtqa pog‘onasining yonida, qovurg‘a burchak-
larigacha bo‘lgan joyda yotadi.