Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

KO‘KRAKNING CHUQUR QATLAMI
Ko‘krakning chuqur qatlamini ko‘krak qafasini tashkil etuvchi suyaklar va
ular bilan birga taraqqiy etuvchi ko‘krakning autoxton muskulaturasi: tashqi va
ichki qovurg‘alararo muskullar, qovurg‘a osti hamda ko‘krakning ko‘ndalang
muskullari hosil qiladi. Ko‘krak qafasining yuzasini, asosan, qovurg‘alar va
qovurg‘a oraliqlari tashkil etadi. Ularni va to‘sh suyagini tashqaridan ko‘krak
devorining chuqur fassiyasi qoplasa, ichkari tomonda ko‘krak qafasidan paraplevral
kletchatka orqali ajralib turuvchi ko‘krak ichi (ichki) fassiyasi qoplaydi.
114-rasm. Umurtqa pog‘onasi sohasining qavatlari (
V
ko‘krak umurtqasi
sathida o‘tkazilgan ko‘ndalang kesim).
1-xususiy fassiyaning yuza varag‘i; 2-trapesiyasimon muskul; 3-orqaning
serbar muskuli; 4-kurak suyagi; 5-xususiy fassiyaning chuqur varag‘i
(ko‘krak orqa fassiyasi); 6-umurtqalarning yon suyak-fibroz kanallari va
ulardagi muskullar.

---

172
Ko‘krakning devorida qovurg‘a oraliqlari muhim amaliy ahamiyatga ega,
chunki ular orqali ko‘pgina tibbiy muolajalar (plevra, perikard va yurak punksiy-
alari) amalga oshiriladi, ko‘krak bo‘shlig‘idagi a’zolarga operativ ochib kiriladi.
Qovurg‘a oralig‘ini yuqoridan ustki qovurg‘aning pastki qirg‘og‘i, pastda
esa ostki qovurg‘aning yuqorigi qirg‘og‘i (ularning suyak usti pardalari) chegara-
laydi. Bu oraliqlarni muskullar va fassiyalar berkitib turadi. Qovurg‘a oraliqlarin-
ing soni o‘ng va chap tomonlarda 11 tadan bo‘lib, ularning yuqorigi 9 tasi
qovurg‘alarning to‘sh suyagiga birikkanligi tufayli berk bo‘ladi, X va XI qovurg‘a
oraliqlari esa bevosita qorin devoriga davom etadi. Shunday qilib, qovurg‘a ora-
liqlari ancha uzun bo‘lib (pastga tushgan sayin ularning uzunligi ortib boradi),
umurtqa pog‘onasidan to to‘sh suyagigacha keladi (X-XI dan tashqari).
Shu bilan birga, qovurg‘a oralig‘ining tuzilishi ko‘krak qafasining turli qism-
larida bir xilda emas. Uni, asosan, ikkita: tashqi va ichki qovurg‘alararo musk-
ullar to‘ldirib turadi. Ikkala muskul ham ustki-ostki qovurg‘alarni bir-biri bilan
tutashtiradi, faqat ulardagi muskul tolalarning yo‘nalishi turlichadir (115-rasm).