Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

Qalqon orqa bezlari (epitelial tanachalar) - glandulae parathyreoideae odat-
97-rasm. Bo‘yinning oldingi
sohasi va oldingi ko‘ks
oralig‘ining tomirlari.
1–
plexus
venosus
thyreoideus
impar
, 
vv
. 
thyroidea
inferiores
;
2–
a
.
carotis
communis
, 
v
.
jugularis
interna
, 
n
. 
vagus
;
3–
m
. 
trapezius
; 4–
m
. 
scalenus
anterior
; 5–
plexus
brachialis
;
6–
a
., 
v
. 
axillaries
;
7, 23–
vv
.
thyroidea
imae
;
8–
truncus
brachiocephalicus
;
9–
n
. 
laryngeus
reccurens
;
10–
n
. 
vagus
; 11–
aorta
ascendens
;
12–perikard; 13–
auricula
sinistra
;
14–
ramus
interventricularis
anterior
a
. 
coronariae
cordis
sinistrae
; 15–
truncus
pulmonalis
;
16–
a
. 
coronaria
cordis
dextra
;
17–
auricula
dextra
; 18–
v
. 
cava
superior
; 19–Pirogov vena
burchagi va 
v
. 
brachiocephalica
dextra
; 20–
v
. 
subclavia
;
21–
n
. 
vagus
, 
n
. 
laryngeus
reccurens
; 22–
a
. 
subclavia
;
23–
vv
.
thyroidea
imae
;
24–
v
. 
jugularis
interna
;
25–
v
. 
jugularis
externa
;
26–
a
., 
v
.
thyreoidea
superior
.

---

145
da to‘rtta bo‘lib, ular qalqonsimon bez qopchasidan tashqarida (qopcha bilan fas-
sial g‘ilof o‘rtasida), yon bo‘laklarning orqa yuzasida, har ikki tomonda ikkitadan
bo‘ladi (98-rasm). Bunda yuqori bezchalar uzuksimon tog‘ayning pastki qirrasi
sathida yoki qalqonsimon bez yon bo‘laklarining yuqori va o‘rta qismlari
o‘rtasidagi chegarada, pastkilari – pastki qalqonsimon arteriya bezga birinchi tar-
moqlarini bergan joyida yoki yon bo‘laklarning pastki qutbidan 1,5-2 sm yuqori-
da joylashadi.
Halqum
Halqum (pharynx) boshning asosidan VI bo‘yin umurtqasigacha borib, o‘sha
joyda qizilo‘ngachga o‘tadi. Halqumning uchta bo‘limi farq qilinadi:
1) epipharynx (burun-halqum) – yuqori bo‘lim – gumbazdan qattiq tanglaygacha;
2) mesopharynx (og‘iz-halqum) – o‘rta bo‘lim – qattiq tanglaydan til osti
suyagigacha;
3) hypopharinx (halqumning hiqildoq qismi) – pastki bo‘lim – qizilo‘ngachga
o‘tish joyigacha.
Qisman burun-halqum hamda halqum og‘iz qismining devorlarida va qis-
man qo‘shni a’zolarda limfa to‘qimasi to‘plamlari bo‘lib, ularning yig‘indisi
Valdeyer halqum halqasi deb nomlanadi. Bunga ko‘p miqdordagi alohida joy-
lashgan follikulalardan tashqari: 1) tanglay ravoqchalari orasida joylashgan va
halqumning yuqori qisuvchi muskuliga tegib turuvchi tanglay murtaklari; 2)
halqum orqa devori yuqori bo‘limining shilliq osti qavatida joylashgan halqum
bezi; 3) burun-halqum-ning yon devorlarida, Yevstaxiy naylari teshigi yaqinida
joylashgan nay murtaklari; 4) til ildizidagi – til murtagi kiradi.
Halqumning yuqorigi ikki bo‘limi atrofida parafaringeal bo‘shliq joylasha-
98-rasm. Bo‘yinning qon tomir-
nerv tutami.
1–
n
. 
glossopharyngeus
; 2–
n
. 
vagus
;
3–
n
.
a c c e s s o r i e s
; 4–
m
.
pterygoideus
medialis
; 5, 21–
n
.
laryngeus
superior
; 6–
aditus
l a r y n g e s
; 7 , 1 6 –
a
. 
c a r o t i s
communis
, 
v
. 
jugularis
interna
et
n
. 
vagus
; 8–
glandula
thyreoidea
;
9, 15–
a
. 
thyreoidea
inferior
; 10–
a
.
subclavia
dextra
et
n
. 
laryngeus
inferior
; 11–
tr
. 
brachiocephalicus
et
n
. 
vagus
dexter
; 12–
v
. 
cava
superior
; 13–
arcus
aortae
et
n
.
l a r y n g e u s
i n f e r i o r
; 14–
oesophagus
; 17 - 
n
. 
laryngeus
superior
et
a
. 
laryngea
; 18–
n
.
hypoglossus
; 19–
v
. 
facialis
; 20–
n
.
glossopharyngeus
.

---

146
di. Halqumning hiqildoq qismi orqasida umurtqa oldi fassiyasi bilan qoplangan
bo‘yinning uzun muskullari va umurtqa tanalari joylashadi, oldinda – hiqildoq,
yon tomonlarida – qalqonsimon bezning yuqori qutbi va umumiy uyqu arteriy-
alari joylashadi (93-rasm).
Halqumning hiqildoq qismida, oldingi devorining yon devorga o‘tish joyi-
da, shilliq qavatda har ikki tomondan vertikal chuqurchalar – noksimon cho‘ntak
(recessus piriformis) bo‘lib, halqum dahlizining yon tomonlarida joylashadi. Yu-
qorida u plica pharyngoepiglotticagacha boradi, uni m.stylopharyngeus hosil qila-
di. Bu burma ostida, noksimon cho‘ntakda, shilliq pardaning boshqa burmasi -
plica n.laryngei bo‘lib, uni halqum shilliq pardasida ramus internus n.laryngei
superioris hosil qiladi.
Halqumni qon bilan ta’minlanishida aa.pharyngea ascendens, palatina as-
cendens, thyreoidea superior et inferior ishtirok etadi.
Halqumni sayyor, til-halqum va bo‘yin simpatik nervlari shoxlaridan hosil
bo‘lgan halqum chigali innervatsiya qiladi (9/-rasm). Halqumdan limfa bo‘yinning
chuqur limfa tugunlariga (v.jugularis interna yo‘nalishi bo‘ylab) oqadi.