Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

To‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon soha,
regio sternocleidomastoidea
Soha to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon muskul o‘rniga mos keladi va yuqorida
so‘rg‘ichsimon o‘siqqacha, pastda – o‘mrov va to‘sh dastasiga yetadi.
Terisi yupqa va harakatchan, so‘rg‘ichsimon o‘siq yaqinida qalinlashadi. Teri
osti yog‘ qatlami, so‘rg‘ichsimon o‘siq yaqinida qalinlashgan bo‘lib, uni teri bilan
chuqur qatlamni bog‘lab turuvchi biriktiruvchi to‘qimali to‘siqlar kesib o‘tgan. Undan
keyin, birinchi fassiya va teri osti muskuli keladi. Teri osti muskuli g‘ilofining chu-
qur varag‘i bilan ikkinchi fassiya orasida yuza venalar va nervlar joylashadi.
Venalardan tashqi bo‘yinturuq venasi (v.jugularis externa) to‘sh-o‘mrov-
so‘rg‘ichsimon muskul g‘ilofini qiya vertikal yo‘nalishda kesib, keyin muskul-
ning orqa qirg‘og‘i bo‘ylab boradi (99-rasm). Nervlar bo‘yin chigalidan hosil bo‘lib,
to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon muskulining orqa qirg‘og‘i o‘rtasida yuzaga chiqa-
di. Shu yerdan ular turli tomonga yo‘naladi, bunda bo‘yinning teri nervi ko‘ndalang
yo‘nalishda joylashadi (99-rasm).
Bo‘yinning ikkinchi fassiyasi to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon muskuliga g‘ilof
hosil qiladi. Muskulni qo‘shimcha nervning shoxi teshib o‘tib, innervatsiya qila-
di. Nerv muskulning orqa qirrasi o‘rtasidan taxminan 1,5 sm yuqoriroqda chiqa-
di. Keyin ikkinchi fassiya ostida, m.levator scapulae ustida yotadi va qiyshiq hol-
da pastga, trapetsiyasimon muskul oldingi qirrasi ostiga boradi. To‘sh-o‘mrov-
so‘rg‘ichsimon muskulining ostida to‘rtinchi fassiyaning pariyetal varag‘i hiso-
99-rasm. Bo‘yinning yuza
venalari va nervlari.
1, 6–
m
. 
platysma
; 2–
ramus
colli
n
. 
facialis
; 3–
v
. 
retromandibularis
bilan 
v
. 
jugularis
externa
(4)
orasidagi anastomoz; 5–
v
.
j u g u l a r i s
a n t e r i o r
; 7–
nn
.
supraclaviculares
anteriores
;
8–
nn
.
supraclaviculares
medii
; 9–
nn
.
supraclaviculares
posteriores
;
10–
m
. 
t r a p e z i u s
; 11–
n
.
accessorius
; 12–
n
. 
transversa
colli
;
13–
n
. 
auricularis
magnus
; 14–
n
.
o c c i p i t a l i s
minor
; 15–
v a s a
occipitalia
, 
n
. 
occipitalis
major
;
16–
m
. 
sternocleidomastoideus
;
17–
v
. 
auricularis
posterior
.

---

148
biga hosil bo‘lgan g‘ilofda yotuvchi tomir-nerv tutami (a.carotis communis,
v.jugularis interna, n.vagus) joylashadi. A.carotis communis - medial, v.jugularis
interna - lateral, n.vagus esa - ular orasida va orqada joylashadi (100-rasm).
To‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon muskul sohasining yuqorigi qismida umumiy
uyqu arteriyasi muskulning oldingi qirrasi ostidan alohida ajratilgan uyqu uchbur-
chagi (trigonum caroticum) sohasiga chiqadi (pastga qarang). Arteriyaning o‘rta
qismini to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon muskuli qoplaydi, bundan tashqari uni oldin-
dan uchinchi fassiya bilan qoplangan ko‘krak-til osti muskuli kesib o‘tadi. Arteriya-
ning pastki qismi m.sternocleidomastoideus–ning to‘sh va o‘mrov oyoqchalari
oralig‘idan o‘tadi, lekin uni oldindan m.sternothyreoideus qoplaydi. Uni kuzatib
boruvchi v.jugularis interna esa, arteriyaga nisbatan lateralroq joylashadi.
Umumiy uyqu arteriyasi (g‘ilofi bilan birga) bo‘yinning chuqur fassiyasi usti-
da yotadi (beshinchi, umurtqa oldi) va bo‘yin umurtqalari ko‘ndalang o‘siqlarining
oldingi do‘mboqlari va umurtqa oldi muskullariga (bo‘yinning uzun muskuli va
oldingi narvonsimon muskul) to‘g‘ri keladi. Ko‘proq bo‘rtib turadigan do‘mboq
oltinchi bo‘yin umurtqasining ko‘ndalang o‘sig‘idagi uyqu do‘mbog‘i (tuberculum
caroticum) hisoblanadi. Shu arteriyadan qon ketishini tez to‘xtatish uchun arteriya-
ni to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon muskuli bilan bo‘yindagi ichki a’zolar oralig‘ida
barmoq bilan bosish mumkin. Arteriyadan chuqurda va unga parallel holda, beshin-
chi fassiyaning ostida bo‘yin simpatik nervi joylashadi. VI bo‘yin umurtqasidan
pastda uyqu arteriyasi qalqonsimon bezning pastki qutbiga yo‘naluvchi pastki qalqon-
simon arteriyaning ko‘ndalang joylashgan yoyi oldidan o‘tadi.
100-rasm. Uyqu va jag‘ osti
uchburchaklari.
1–ikki qorinchali muskulning
orqa qorinchasi; 2–
a
. 
carotis
interna
; 3–
a
. 
carotis
externa
;
4–
m
.
s t y l o h y o i d e u s
; 5–
v
.
retromandibularis
; 6–
a
., 
v
.
facialis
; 7–
nodi
lymphatici
s u b m a n d i b u l a r e s
; 8–
v
.
s u b m e n t a l i s
; 9 –
gl
.
submandibularis
; 11–ikki
qorinchali muskulning oldingi
qorinchasi; 12–
a
. 
lingualis
; 13–
v
. 
jugularis
anterior
; 14–til osti
suyagi va 
m
. 
hyoglossus
; 15–
m
. 
s t e r n o h y o i d e u s
; 16–
m
.
o m o h y o i d e u s
; 1 7 –
m
.
thyreohyoideus
; 18–
membrana
t h y r e o h y o i d e a
; 19–
gl
.
thyreoidea
; 20–
m
. 
sternocleidomastoideus
; 21–
a
. 
carotis
communis
; 22–
ansa
cervicalis
; 23–
a
., 
v
. 
thyroidea
superior
; 24–
n
. 
laryngeus
superior
; 25–
v
. 
facialis
; 26–
nodi
lymphatici
cervicales
profundi
; 27–
ramus
superior
ansae
cervicalis
; 28–
n
. 
vagus
; 29–
n
. 
hypoglossus
; 30–
v
. 
jugularis
interna
,
nodus
lymphaticus
cervicalis
profundus
; 31–
v
. 
jugularis
externa
, 
n
.
accessorius
; 32–
gl
.
parotis
.

---