Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

5.2. Tijorat banklari riskli aktivlarini boshqarish usullari 
Tijorat banklari riskli aktivlari ichida asosiy o’rinni kreditlar egallaydi. Shu 
sababli, kredit portfelini boshqarish riskli aktivlarni boshqarish tizimida muhim, 
o’ziga xos o’rin egallaydi. 
Tijorat bankining kredit portfeli – bu bank tomonidan berilgan va hali 
qaytarilmagan barcha kreditlarning yig’indisidir. 
Kredit portfeliga muddati o’tgan kreditlar ham, sharti qayta ko’rib chiqilgan 
kreditlar ham, sud jarayonidagi kreditlar ham kiradi.
Kredit portfelining sifat ko’rsatkichlari: 

---

61 
Muddati o’tgan kreditlarning normal darajasi:
(Muddati o’tgan kreditlar:Brutto kreditlar)x100%
Agar ushbu ko’rsatkichning darajasi 3 foizdan oshmasa, u holda kreditlar bo’yicha 
muddati o’tgan qarzdorlikning darajasi normal hisoblanadi. 
Muddati o’tgan kreditlarning yo’l qo’yish mumkin bo’lgan chegaraviy darajasi: 
(Muddati o’tgan kreditlar:Brutto kreditlar)x100%
Ushbu ko’rsatkichning me’yoriy darajasi 5 foizni tashkil etadi. Agar bu 
ko’rsatkich 5 foizdan oshsa, bank kredit portfelining sifati qoniqarsiz deb hisoblanadi. 
Shu sababli, Germaniya va Frantsiya banklarida ushbu ko’rsatkich 5 foizga etishi 
bilan uning 2,0-2,5% bankning balansidan o’chiriladi. 
Kreditlardan ko’rilgan zararlarni qoplashga mo’ljallangan zaxira ajratmalari 
darajasi 
(ZAS : BAO’S) x 100%
Bu erda: 
ZAS – zaxira ajratmalari summasi 
BAO’S – bank aktivlarining o’rtacha summasi 
Ushbu ko’rsatkichning yuqori me’yoriy darajasi 0,5 foizni tashkil etadi. 
1 so’mlik kredit quyilmasiga to’g’ri keladigan daromad darajasi
(KOFDS : KQS) x 100%
Bu erda: 
KOFDS – kreditlardan olingan foizli daromadlar summasi 
KQS – kredit quyilmalari summasi. 
Xalqaro bank amaliyotida tijorat banklarining kredit emissiyasi darajasini 
baholashda kreditlarning yalpi ichki mahsulotga nisbatan darajasi ko’rsatkichidan 
keng foydalaniladi. Quyidagi rasm ma’lumotlari orqali respublikamiz tijorat 
banklari kredit emissiyasining darajasiga baho beramiz (5.1-rasm). 

---

62