|
Debet
10301-«Markaziy
bankdagi
vakillik
hisobvarag’i – Nostro»
100 000 000,00
Kredit
20208
-«Mol
sotuvchining
depozit
hisobraqami
»
2.Bank ―B‖ mijoz bilan 6 oy muddatga kredit shartnomasini imzoladi, unga
ko’ra kredit oluvchi mijozning to’lov topshiriqnomasiga asosan 50 mln so’m
boshqa bankning mijoziga o’tkazdi va quyidagi buxgalteriya yozuvi amalga
oshirildi.
Debet
13101 –«B» mijozning ssuda hisobraqami
»
50 000 000,00
10
Абдуллаева С.А. Банкларнинг тўлов қобилиятини мустаҳкамлаш масалалари: Монография. Т.: Иқтисод-
молия, 2016. 11-13 бб.
51
Kredit
10301-«Markaziy
bankdagi
vakillik
hisobvarag’i – Nostro»
Yuqorida keltirilgan ikkita operatsiya bo’yicha berilgan buxgalteriya yozuvini
―T‖ schetlarda aks ettiradigan bo’lsak, bankning vakillik hisobvarag’i bo’yicha
to’lov qobiliyati (likvidligi) bilan bog’liq muammoli holatni vujudga kelganligini
ko’rishimiz mumkin bo’ladi (
summalar mln so’mda keltirilgan
).
D
11
10301
12
K
D
20208
K
D
13101
K
1
13
100,0
1
100,0
2
50,0
2 50,0
Oborot
100,0 50,0
Oborot
100,0
Oborot 50,0
Qoldiq
50,0
Qoldiq
100,0
Qoldiq 50,0
1 va 2 operatsiyalarni ―T‖ schetda aks ettirganimizda 1-operatsiya bo’yicha
vakillik hisobvarag’ida va mol sotuvchi ―A‖ning hisobvarag’ida 100,0 mln so’m
mablag’ vujudga keldi.
2-operatsiya natijasida vakillik hisobvarag’ida va ―B‖ mijoz bilan tuzilgan
kredit shartnomasi bo’yicha uning to’lov topshiriqnomasiga binoan olingan
kreditning maqsadi uchun 50,0 mln so’mni tovar moddiy qimmatliklari yoki
xizmatlarga to’lov sifatida o’tkazilishi natijasida bankning ssuda hisobvarag’ida
50,0 mln so’m vujudga keldi.
Bu o’z-o’zidan bankning jalb qilingan mablag’lari bo’yicha majburiyatni
bajarish qobiliyatini yo’qotishiga sabab bo’ldi yoki boshqacha qilib aytganda,
11
Д-дебет, К-кредит
12
Ёрдамчи китобнинг ҳисобварақлар режаси бўйича дастлабки бешта рақами
13
Операцияларнинг кетма-кетликдаги рақами
52
hozirgi holatida bank talab qilib olinguncha saqlanadigan depozit hisobvaraqlari
bo’yicha bajarishi zarur bo’lgan (50 mln. so’m) likvid mablag’larni yo’qotadi.
Agar shartli misol bo’yicha mol sotuvchi ―A‖ning hisobvarag’iga mablag’ kelib
tushgan kunining ertasiga 100,0 mln so’m yoki 60,0 mln so’mga to’lov
topshiriqnomasini taqdim etadigan bo’lsa uni to’lash imkoniyatiga ega bo’lmaydi.
E’tiborli jihati shundaki, mol sotuvchi ―A‖ning hisobvarag’idagi 100,0 mln
so’m qoldiq saqlanib turibdi, biroq bankning to’lov qobiliyati mavjud emasligi,
ya’ni vakillik hisobvarag’ida 50,0 mln so’m qolganligi oqibatida to’lovni amalga
oshirish imkoniyatiga ega bo’lmay qoldi.
Albatta, bunday jarayonda bankning mijozlarini ko’pligini e’tiborga oladigan
bo’lsak, uning vakillik hisobvarag’iga boshqa mijozlardan kelib tushgan
mablag’lar hisobidan to’lovni amalga oshirishi mumkin, biroq bu holat ham
bankning vakillik hisobvarag’idagi mablag’larni sezilarli darajadagi miqdorini
riskli aktivlarga joylashtirishi natijasida o’zining ahamiyatini yo’qotadi.
Bizning nazarimizda, muammoning echimi sifatida mol sotuvchi ―A‖ning
hisobvarag’idagi vaqtinchalik foydalanilmay turgan pul mablag’ini (50,0 mln
so’mini) muddatli omonat shartnomasiga ko’ra 6 oyga muddatli depozitga
o’tkazishi maqsadga muvofiq. Demak, 3-operatsiya natijasida quyidagicha
buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi.
Debet
20208
-«Mol
sotuvchining
depozit
hisobraqami
»
50 000 000,00
Kredit
20608 -“A” mijozning muddatli depozit
hisobvarag’i
Bankda ―A‖ mijoz bilan muddatli depozit bo’yicha tuzilgan shartnomaga
asosan amalga oshirilgan 3 operatsiyaning buxgalteriya yozuvi ―T‖ schetda
quyidagi ko’rinishda aks ettiriladi.
D
20208
K
D
20608
K
1
100,0
53
3
50,0
3
50,0
Oborot
50,0
Oborot
50,0
Qoldiq
50,0
Qoldiq
50,0
Ko’rib chiqilayotgan shartli misolimizga asosan bank ―A‖ mijoz bilan
tuzilgan muddatli shartnoma asosida 3-operatsiyani amalga oshirgandan so’ng
to’lov qobiliyatiga ega bo’ldi. Chunki, ―A‖ mijozning hisobvarag’iga kelib tushgan
mablag’ hisobidan ―B‖ mijozga 6 oyga bergan kredit summasi miqdorida 6 oyga
olingan muddatli depozit mablag’i mavjud.
Albatta, bank ―B‖ mijozga bergan krediti hisobidan olgan foiz daromadining
sezilarli qismini ―A‖mijozning omonati uchun foiz to’lovi sifatida to’ladi. Eng
asosiysi, ushbu operatsiya natijasida bank to’lovga layoqatli bo’lish bilan birga,
―A‖ mijozning bankka bo’lgan ishonchini ortishiga va uning vaqtinchalik
foydalanilmay turgan mablag’i bo’yicha foiz to’lov to’lash imkoniyatiga
erishmoqda. Navbatdagi masala bank 6 oyga bergan kredit summasi va unga
hisoblangan foizlarni o’z muddatida ―B‖ mijozdan undirib olishi zarur bo’ladi.
Shunnngdek, likvidlilikni ta’minlashda bank aktivlarining bir qismini yuqori
likvidli qimmatli qog’ozlar ko’rinishida shakllantirish ham muhim ahamiyat kasb
etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
