The ministry of higher and secondary special eduction of the republic of uzbekistan

Хавфни бошқариш. Қарор қабул қилувчи шахслар атроф-муҳитга зарар келадиган ҳолатларда хавф ва хавфлилик даражасини кишилар қандай баҳолашини биладилар, улар бу хавфни бошқаришга қаратилган қарорларни кўриб чиқадилар. Ушбу иш хавф-фойда таҳлили (Risk-benefit analysis) ни ўз ичига олиш мумкин.
Айтайлик, маъмурият қуйидаги саволни кўриб чиқмоқда: айрим пестицидларни сотишга рухсат бериш мумкинми? Бу масалани пестициддан фойдаланилганда фермерлар ва истеъмолчилар кўрадиган нафни, шунингдек, мана шу пестицид билан ишлайдиган фермер хўжалиги ишчисининг соғлиғига хавфнинг ортиши ва агар етиштирилган маҳсулотда паестициднинг қолдиғи қолса, бу истеъмолчилар соглиғига қанчалик хавф туғдиришини ўзаро солиштирган ҳолда тадқиқ қилиш мумкин. Маъносига кўра бу фойда – харажатлар тахлили бўлиб, унда харажат томони кўпроқ акс эттирилади.
Тахлилнинг бошқа тури солиштирма хавфни таҳлил қилиш (comparative – risk analysis) ҳисобланиб, бу қарорлар натижасида келиб чиқадиган турли хил сиёсий қарорлар хавф даражасини ўрганишга қаратилган. Масалан, ахлатхона билан боғлиқ мисолда хокимият ахлатхонани бошқаришнинг ва сув билан таъминлашнинг турли хил йўлларини ҳар бир альтернатив (муқобил) олиб келиши мумкин бўлган хавф даражаси кўрсаткичларида кўриб чиқиш мумкин.


Атама ва иборалар

Зарар, ресурс, баҳолаш, қонун, ресурсни тиклаш, ҳаражатлар, ресурс сифати, хавф, таҳлил, иқтисодий баҳолаш, хавфнинг табиати, эҳтимол, кутилаётган миқдор, хавфни бошқариш, хавф-фойда таҳлили.

Назорат саволлари

1. 
   Зарарни баҳолаш қандай амалга оширилади?
   
2. 
   Зарарланган табиий ресурсни қайта тиклашга кетадиган харажатлар қандай баҳоланади?
   
3. 
   Хавфни таҳлил қилиш жараёнини тушунтириб беринг.
   
4. 
   Хавфни таҳлил қилиш қандай босқичларни ўз ичига олади?
   
5. 
   Хавф табиатини тадқиқ қилиш қандай амалга оширилади?
   
6. 
   Хавфни иқтисодий баҳолаш нимадан иборат?
   
7. 
   Хавфни бошқариш қандай амалга оширилади?
   

Адабиётлар рўйҳати

1. 
   Barry C. Field, Martha K. Field. Environmental Economics. McGraw-Hill Companies, New York, 2002, стр. 117-136.
   
2. 
   Папенов К.В. Экономика и природопользование. М., МГУ, 1997, стр.70-88.