T arbi yad a pedagogik texnologiyalar

Kubiklar.
Kubiklar (kovan va kovan 1980) - bu dars o ‘qitish uslubiyati 
b o ‘lib, u o ‘zgaruvchan istiqbollar mavzuni o ‘rganishni osonlashtiradi. 
H ar tom onidan to ‘rt talablar berilgan kubiklardan foydalaniladi, 
kubikni biror quticha olib yoniga qog‘ozlar yopishtirish bilan yasash 
m umkin, tom onlari 15-20 santim etr b o ‘lgani yaxshi, kubikning oltita 
tom oniga quyidagi k o ‘rsatmalarni yozadilar: buni tasvirlab bering, 
buni tushuntirib bering, o ‘qituvchilar o ‘quvchilarni kubik tuzish 
joriyligidan boshlab borib belgilangan mavzu b o ‘yicha yozm a ishga 
(2-4 minut) ularga qisqa vaqt beriladilar, bu jarayon shunday olib 
boriladi. Birinchidan, m avzu beriladi, shundan keyin o ‘quvchilarga 
m avzu haqida o ‘ylab k o ‘rish, chiqib uni qanday k o ‘rayotgan b o ‘lsalar 
shunday tasvirlash so‘raladi, rangi, shakli, belgilari va shu kabilar. 
Shunday k o ‘rsatm alar bilan y o ‘naltirilgan talabalar belgilangan vaqt 
davom ida, m a’lum mavzu b o ‘yicha erkin fikrlab, yozib boradilar.
Bu jarayon kubikning oltita tom onida ko‘rsatilganidek davom
etadi: Kubikning oltita tomoni uchun k o ‘rsatkichlari quyidagicha: 
tasvirlang, predm etga diqqat bilan qarang (faqat o ‘z xatingizda 
bo'lishi mumkin) va nimani k o ‘rsatayotganini chizm ani tasvirlab 
bering. Rangi, shakli, hajmi.
Buni taqqoslang, bu nim aga o ‘xshaydi?
U nim a bilan farqlanadi.
Sabablarini tushuntirib bering, u sizni nim alar haqida o ‘ylashga 
m ajbur etm oqda? B ular o ‘xshash yoki turli narsalar b o ‘lishi mumkin: 
buyum lar, odamlar, joylar.
Siz faqatgina o ‘z hayotingizga erkinlik bering va bu predmet 
sizga nimani aytishini tasavvur eting.
Buni tahlil qiling. Aytingchi, uni qanday yasadingiz (sizga buni 
bilish shart emas, buni o ‘ylab toping).
Buni q o ‘llang: Aytingchi, siz u bilan nim a qila olasiz? Undan
93

---

qanday foydalanish m um kin?
Buning uchun sabablarini asoslab bering.
Ishonchli dalillar topishga harakat qiling har qanday asos 
kubikning uch tom onini tiklaydilar va ular bo'yicha o ‘z fikrlarini 
aytadi, o ‘z sherigiga nim a yozganini o ‘qib beradi.
Shunday qilib, tanqidiy fikrlash berilgandan rivojlangan g ‘oyani 
ishlab chiqish sifatida qaraladi. Bular m avzuda g ‘oyalar orasidagi 
farqlarni topishdan iborat. Tanqidiy fikrlashni rivojlantirishga am alda 
savollar yordam ida erishish mumkin:
- tahmin qilishga savol;
- sintez qilishga;
- sharhlashga savol;
- q o ‘llashga savol.