T arbi yad a pedagogik texnologiyalar

C hiziqli dasturlar
1 - odim
2- odim
1 -kadr 2-kadr 3-kadr
1 -kadr 2-kadr 3-kadr
A xborot mashq nazorat
Ravon program m ada ta ’lim oluvchi to ‘g ‘ri javob berishi shart, 
b a ’zan ehtimol deb topilgan javoblardan birini shunchaki tanlaydi. 
T o ‘g ‘ri topilgan javobga u yangi o ‘quv axborotiga ega boMadi, agar 
javob to ‘g ‘ri chiqmasa, axborotni qaytadan o ‘rganishga tavsiya etiladi.
Tarm oqlanuvchi program m a. 
T a ’lim oluvchi noto‘g ‘ri javob 
berganda, unga q o ‘shim cha o ‘quv axboroti beriladi va u ta ’lim 
oluvchiga nazorat topshiriqlarini bajarish, to ‘g ‘ri javob qaytarish va 
o ‘quv axborotlarining yangi bo‘laklarini olish imkoniyatini beradi.
Tarm oqli dasturlar
2- asosiy odim
1-kadr 2-kadr 3-kadr
1-tarmoqlanish
A variant
2-tarm oqlanish
(javoblarga)
1-kadr 2-kadr 3-kadr
В variant
1-kadr 2-kadr 3-kadr
Soddalashtirilgan program m a. 
U ta ’lim oluvchiga yangi o ‘quv 
m aterialini m urakkablik darajasiga qarab tanlab olish, uni o ‘zlashtirish 
jarayonida u yoki bu tarzda o ‘zgartirish, oddiy m a’lumotnom a, lug‘at 
va q o ‘llanm alardan foydalanish im koniyatini beradi.
Aralash 
program ma. 
U 
ravon, 
tarm oqlanuvchi, 
sodda­
lashtirilgan program m a b o ‘laklarini o ‘zida qam rab oladi.
Algoritm . 
U aqliy va amaliy tadbirlar izchilligini belgilovchi 
tafsilotdir. U o ‘qitishning m ustaqil vositasi ham da ta ’lim program m a- 
larning qismi b o ‘lishi mumkin.
95
1- asosiy odim
1-kadr 2-kadr 3-kadr

---

IH-qism . Innovatsion texnologiyalar yordam ida ta’lim
sam aradorligini oshirish y o ‘Ilari
Shu 
bilan 
bir 
qatorda 
o ‘qitish 
jarayonini 
oldindan 
loyhxalashtirish zarur, bu jarayonda o'qituvchi o ‘quv predm etining 
o ‘ziga xos tom onini, sharoitni, TSOni, eng asosiysi, talabaning 
imkoniyati va ehtiyojini ham da ham korlikdagi faoliyatni tashkil eta 
olishini hisobga olishi kerak. Shundagina, kerakli kafolatlangan 
natijaga erishish mumkin. Qisqa qilib aytganda, talabani ta ’limning 
m arkaziga olib chiqishi kerak.
0 ‘qituvchi tom onidan har bir darsni yaxlit holatda k o 'ra bilish 
va uni tasavvur etish uchun bo ‘lajak dars jarayonini loyihalashtirib 
olish kerak. B unda o ‘qituvchini u tom onidan b o 'lajak darsni 
texnologik xaritasini tuzib olishi katta aham iyatga egadir, chunki 
darsning texnologik xaritasi har bir mavzu, har bir dars uchun 
o ‘qitilayotgan 
predmet, 
fanning 
xususiyatidan, 
talabalarning 
imkoniyati va ehtiyojidan kelib chiqqan holda tuziladi.
Bunday texnologik xaritani tuzish oson emas, chunki buning 
uchun 
o ‘qituvchi 
pedagogika, 
psixologiya, 
xususiy 
uslubiyat, 
pedagogika 
va 
axborot 
texnologiyalardan 
xabardor 
boTishi, 
shuningdek, ju d a k o ‘p usullarni bilishi kerak bo‘ladi. Har bir darsni 
rang-barang, qiziqarli boMishi avvaldan puxta o 'y lab tuzilgan darsning 
1 oyihalashtiri 1 gan texnologik xaritasiga bogMiq.
Darsning texnologik xaritasini qay k o ‘rinishda yoki shaklda 
tuzish, bu o ‘qituvchining tajribasi, q o ‘ygan maqsadi va ixtiyoriga 
bogMiq. Texnologik xarita qanday tuzilgan bo ‘lmasin, unda dars 
jarayoni yaxlit holda aks etgan bo ‘lishi ham da aniq belgilangan 
maqsad, vazifa va kafolatlangan natija, dars jarayonini tashkil 
etishning texnologiyasi toMiq o ‘z ifodasini topgan b o ‘lishi kerak. 
Texnologik xaritani tuzilishi o ‘qituvchini darsni kengaytirilgan 
konspektini yozishdan xalos etadi, chunki bunday xaritada dars 
jarayonining barcha qirralari o ‘z aksini topadi.
0 ‘zDJTI “Kasbiy ta ’lim ” y o ‘nalishidagi bakalavrlar (5140900) 
y o ‘nalish b o ‘yicha o ‘quv rejasi 5 
\a
blokga bo ‘lingan:
Gum anitar 
va 
ijtim oiy-iqtisodiy 
fanlar 
b o ‘yicha 
darslar: 
0 ‘zbekiston tarixi va dem okratik jam iyat qurilish asoslari, falsafa va 
chet til lari kafedralarida o ‘tkaziladi.
M atem atika va tibbiy-ilm iy fanlar b o ‘yicha: Biom exanika va 
anatom iya, fiziologiya, sport tibbiyoti va davolash jism oniy tarbiyasi,
96

---

B ioxim iya va sport bioximiyasi kafedralarida o ‘tkaziladi.
Umumiy kasbiy fanlar bloki b o ‘yicha: Jismoniy tarbiya naza- 
riyasi va uslubiyati, Pedagogika va psixologiya, Jism oniy tarbiya 
tarixi va sportni boshqarish ham da sport pedagogik kafedralarida 
ta ’lim olishadi.
Ixtisoslik fanlari, Jism oniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati 
kafedrasida olib boriladi.
Am aliyot 
JTN vaU
ham da 
JTTvaB 
kafedralarida 
5-7 
sem estrlarda ishlab chiqarish b o ‘limi orqali tashkil qilinadi.
Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati kafedrasi “Kasbiy 
ta ’lim ” y o ‘nalishidagi bakalavrlarga m utaxassisligi uchun 3 blokdagi 
“ Pedagogik m ahorat” va “Pedagogik texnologiyalar” fanlarini, 4- 
blokda ixtisoslik fanlari bo ‘yicha “ Sport pedagogik mahoratini 
oshirish nazariyasi va uslubiyati” fanlari b o ‘yicha o ‘quv darslarini olib 
boradi.
“ Pedagogik m ahorat” va “ Pedagogik texnologiyalar” fanlari 3 
blok bo‘lganligi sababli m atem atika va tibbiy ilmiy fanlar bilan 
maxsus fanlar o ‘rtasida ilmiy va nazariy b og‘liqlikni ta ’minlashi, 
maxsus fanlarni o ‘rganish va chuqur bilim egallash uchun zarur 
b o ‘lgan fundamental umumiy kasbiy bilim larni, amaliy ko ‘nikm a va 
malakalarni shakllantirishga qaratilgan.
“Sport pedagogik mahoratini oshirish nazariyasi va uslubiyati” 
predmeti esa bakalavriat y o ‘nalishi b o ‘yicha m uvofiq kasb sohalarida 
erishilgan asosiy yutuqlar, m uam m olar va ularning rivojlanish 
istiqbollari haqida tasavvur hosil qilish, kollejlarda “Jism oniy tarbiya 
o ‘qituvchisi” y o ‘nalishi b o ‘yicha maxsus bilim larni, kasb faoliyati 
k o ‘nikm alarini 
m alakalarini 
shakllantirish, 
talabaning 
muayyan 
m agistratura mutaxassisligi b o ‘yicha kelgusida ta ’limni davom 
ettirishga ongli m unosabatda boMishiga k o ‘maklashishi zarur.
Yuqorida k o ‘rsatilgan predmetlarni ta ’lim berish texnologiyasini 
takom illashtirish 
uchun 
pedagogik 
texnologiyalardan 
keng 
foydalanish zarur.
Pedagogik texnologiya nima?
Pedagogik texnologiya - bu jam iyat ehtiyojidan kelib chiqib, 
oldindan belgilangan kishi ijtimoiy sifatlarini samarali shakllanti- 
ruvchi va aniq m aqsadga y o ‘naltirilgan o ‘quv jarayonini majm ua 
sifatida k o ‘rib uni tashkil qiluvchi qism lari boMgan o ‘qituvchi 
(pedagog)ning o ‘qitish vositalari yordam ida talaba (talaba)larga 
m a ’lum bir sharoitda m uayyan ketm a-ketlikda ko ‘rsatgan ta ’sirini
97

---

nazoratda 
tutuvchi 
va 
ta ’lim 
natijasini 
baholab 
boruvchi 
texnologiyalashgan 
ta ’limiy 
tadbirdir 
degan 
xulosaga 
keladi 
(B.Ziyam uxam edov, 2003).
Pedagogik texnologiyaning avvalgi uslublardan afzalligi, u 
ta ’lim jarayonini bir butunlikda k o ‘rib, ta ’lim m aqsadi, uning 
mazmuni, bilim berish usullari va vositalari ham da ta ’lim oluvchi va 
ta ’lim 
beruvchilarni 
kom pleksga 
keltirib, 
ta ’lim 
bosqichlarini 
loyihalab, ta ’lim jarayonini nazorat qilish va ta ’lim natijalarini 
baholash kabi qism larini o ‘zaro uzviy bog‘lab kom pleksga keltirib 
turib, uning loyihasini tuzishidadir.
Uning a n ’anaviy uslublardan keyingi farqi, u talabalarni 
o ‘zlariga berilgan bilimlarni yoqlab olib aytib ber'ishiga emas, balki 
ta ’lim va tarbiya jarayonining yakunida amaliy ishlarning bajarilishiga 
y o ‘naItirilganligidadir.
T a ’lim am aliyotiga nisbatan pedagogik texnologiyaning uch 
y o ‘nalishi belgilanadi: umumiy pedagogik, xususiy, uslubiy, lokal 
(modul).
Umurn pedagogik texnologiya yaxlit ta ’lim jarayonini ifoda 
qiladi.
Xususiy uslubiy texnologiya bir fan doirasidagi o ‘quv-tarbiya 
jarayonini am alga oshirish uslublari va vositalaridan iborat bo‘ladi.
Lokal (m odul) texnologiya o ‘quv tarbiya jarayonining m axsus 
b o ‘limlariga texnologiyani tatbiq qilishni ifoda qiladi. Bu texnologiya 
xususiy didaktik va tarbiyaviy vazifalarni hal qilishga qaratiladi.
Kasbiy ta ’lim tizim ida ta ’lim texnologiyalari fundam ental va 
am aliy bilimlarni o ‘zlashtirilishini, harakatlarning reflektivligini aks 
ettiradi va o ‘z kasbiy faoliyatini shakllantiradi.
Pedagogik texnologiyaning tuzilm asi. U konseptual asos, ta ’lim 
jarayonini m azm uni, texnologik jarayondan iborat b o ‘ladi.
Pedagogik texnologiyaning m ezonlaridan biri boshqaruvga 
asoslanganidadir. U o ‘quv jarayonini diagnostikasi, uni rejalashtirish 
va am alga oshirishni loyihalash, undagi o ‘qitish uslublari va 
vositalarini o ‘zgartirib turishdan iborat b o ‘ladi.
Pedagogik texnologiyaning sam aradorlik mezoni ta ’lim jarayo ­
nining aniq sharoitlarida olinadigan yuksak natijalarni k o ‘zda tutadi.