«Soha iqtisodoyoti va menejment» fanidan Ma’ruzalar tuplami Nukus-2020 Ma’ruza 1

MAVZU BUYIChA NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   Korxona va uning moxiyatini tushintirib bering.
   
2. 
   Bozor iqtisodiyoti sharoitida mulkchilik shakliga kura kanday korxonalar faoliyat kursatmokdalar.
   
3. 
   Nima uchun iqtisodiyotni rivojlantirish uchun kichik korxonalarning kuprok faoliyat kursatishiga etibor beriladi.
   
4. 
   Konchilik korxonalarining uziga xos xususiyatlari nimalarda namoyon.
   
5. 
   Bozor iqtisodiyot sharoitida konchilik korxonalarida kanday iqtisodiy isloxatlar olib borilishi kerak.
   

Ma’ruza 3. KONChILIK SANOATI KORXONALARNING IShLAB ChIKARISh FONDLARI


Ishlab chikarish fondlarining iqtisodiy moxiyati va ularning ta’rifi

Ishlab chikarish jarayonida uning muxim elementlari-ishlab chikarish vositalari va ishchi kuchi urtasida uzaro alokalar sodir buladi.Ishlab chikarish vositalari uzining ish jarayonida bajaradigan roliga karab, mexnat vositalari va mexnat buyumlariga bulinadi.

Mexnat vositalari-inson mexnat buyumlariga ta’sir kiladigan va ularni uzgartiradigan moddiy vositalar majmui. Ishlab chikarish jarayonida inson moddiy boylik yaratish maksadida ta’sir kiladigan barcha narsalar mexnat buyumlaridir.
Mexnat vositalari asosiy fondlarni,mexnat buyumlari esa aylanma fondlarni tashkil etadi.
Asosiy va aylanma fondlar korxona,tarmok va butun xalk xujaligining ishlab chikarish fondlarini tashkil etadi.


Ishlab chikarish fondlarining tasnifi

Ishlab chikarish vositalarining asosiy va aylanma fondlariga bulinishi ijtimoiy ishlab chikarishning barcha shakllariga xosdir,chunki u mexnat jarayonining uzidan,ishlab chikarishning moddiy sharoitlaridan kelib chikadi.

Sanoatda asosiy va aylanma fondlar urtasida kuyidagi nisbatlar mavjud (1-jadval).
1-jadval.
Sanoatning ayrim tarmoklari buyicha asosiy va aylanma
fondlar urtasidagi taxminiy nisbatlar foizlarda.

Sanoat tarmoklari	Ishlab chikarish fondlarining strukturasi, %
	Asosiy	aylanma
Sanoat buyicha yalpi Kumir sanoati Temir rudasi sanoati Neft kazib chikarish Kora metallurgiya Mashinasozlik	75, 0 88, 6 84, 1 95, 9 87, 8 55, 1	25, 0 114 15, 9 4, 1 12, 2 44, 9

Ishlab chikarish fondlarining asosiy va aylanma fondlarga bulinishi asosida ishlab chikarish vositalarining mexnat vositalariga xamda mexnat buyumlariga bulinishi va ularning ishlab chikarish jarayonlarida turlicha katnashuvi yotadi.

Asosiy va aylanma fondlarning sifat ta’rifi kuydagi jadvalda keltirilgan.
2-jadval.