«Soha iqtisodoyoti va menejment» fanidan Ma’ruzalar tuplami Nukus-2020 Ma’ruza 1



Download 0,51 Mb.
bet14/52
Sana23.02.2022
Hajmi0,51 Mb.
#178073
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   52
Bog'liq
Soha iqtisodiyoti va menejment maruza(1)

Aylanma mablaglar strukturasi.
Aylanma mablaglarni umumiy mikdorini tashkil kiluvchi xar bir gurux yoki moddaning foiz xisobidagi ulushi ularning strukturasini ifodalaydi.
Aylanma fondlar strukturasiga ishlab chikarishning turkumligi,ishning mavsumiyligi,korxonaning materiallar bilan ta’minlash shartlari,xisob-kitoblar shakli va boshkalar ta’sir kursatadi.
MDX davlatlarining ayrim sanoat tarmoklari buyicha aylanma mablaglarning taxminiy strukturasi kuyidagi jadvalda keltirilgan:

1-jadval
Saoat tarmoklari aylanma mablaglarining taxminiy strukturasi (foiz xisobida)





Tarmoklar

Jami

Ishlab chikarish jamgar
malari

Tugallanma
gan ishlab chikarish va korxonalar uzlari uchun yaratilgan yarim fabrikat
lar

Kelajak xisobat davri xarajatlari

Tayyor maxsulot

Boshka me’yorlash
tiriluv
chi mablag
lar

Barcha sanoat
tarmoklari
buyicha

100

60,0

21, 0

5, 0

12, 0

2, 0

Neft kazib
chikarish sanoati

100

83, 8

-

1, 0

14, 0

-

Kumir sanoati

100

39, 0

1, 0

34, 0

25, 0

1, 0

Temir rudasi sanoati

100

26,

2, 0

66, 0

6, 0

-

Rangli metal-
lurgiya

100

34, 0

21, 0

33, 0

4, 0

8, 0

Ximiya sanoati

100

68, 0

10, 0

10, 0

12, 0

-

Mashinasozlik va metallga ishlov berish

100

53, 0

36, 0

1, 0

9, 0

1, 0

Engil sanoat

100

79, 0

11, 0

1, 0

8, 0

1, 0






















Aylanma mablaglarni rejalashtirishni osonlashtirish maksadida ular me’erlashtiriladigan va me’erlashtirilmaydigan aylanma mablaglarga bulinadi.




Me’yorlashtiriladigan va me’yorlashtirilmaydigan aylanma mablaglar

Aylanma mablaglarning ishlab chikarish aylanma fondlari va muomila fondlariga taksimlanishidan tashkari ular yana me’yorlashtiriladigan va me’yorlashtiilmaydigan aylanma mablaglarga bulinadi.


Me’erlashtiriladigan aylanma mablaglar (ishlab chikarish jarayonida band bulgan ishlab chikarish jamgarmalari, tugallanmagan ishlab chikarish, kelgusi davrlar xarajatlari) va korxona omboridagi tayyor maxsulotga sarflangan xarajatlar kiradi.
Me’erlashtirilmaydigan aylanma mablaglarga junatilgan tovarlar,pul mablaglar va debitorlik karzlari kiradi.Me’erlashtiriladigan aylanma mablaglarning sanoat buyicha urtacha mikdori barcha aylanma mablaglarning 80 % yakinini tashkil kiladi.
Aylanma mablaglarni me’erlashtirish moddiy resurslarning turlarini me’erlarini ishlab chikishdir. Me’eriyliklar mikdori past darajada belgilangan takdirda korxona ishlab chikarish uzluksizligini ta’minlash uchun zarur jamgarmalar yarata olmasligi material etkazib beruvchi korxonalar bilan xisob-kitob kilish uchun etarli mablaglarga ega bulmasligi,mexnatkashlarga ish xakini tula tulay olmasligi mumkin.
Oshirilgan me’eriyliklar ortikcha moddiy jamgarmalar xosil bulishi va ularning uzok muddat ishlab chikarish jarayonlarida ishtirok etmasligi natijasida korxonani zarar kurishga olib keladi.


Aylanma mablaglarni me’erlashtirish

Aylanma mablaglarni me’erlashtirish deb xom ashyo,asosiy materiallar,sotib olingan yarim tayyor maxsulotlar va boshka moddiy xamda pul resurslari jamgarmalari buyicha me’erlar belgilash tushuniladi.


Ishlab chikarish va maxsulotni sotish bilan boglik bulgan aylanma mablaglar jamgarmalari ikki xil ulchamda me’erlashtiriladi-vakt (kun) va pul birliklarida.
Kun birligida belgilangan jamgarmalar ishlab chikarishning u yoki bu tovar-materiallar bilan ta’min etilganlik darajasini ifodalaydi.
Pul birligida belgilangan jamgarmalar ishlab chikarishning u yoki bu tovar-materiallar bilan ta’min etilganlik darajasini ifodalaydi.
Pul birligida belgilangan jamgarmalar ishlab chikarishning aylanma mablaglarga bulgan xakikiy talabini aniklash bilan bir katorda,ta’minot,moliyaviy rejalarni va ishlab chikarish xarajatlari smetasini uzaro boglashga imkoniyat yaratadi.
Kun va pul birliklarida xom ashyo,asosiy materiallar ,yordamchi materiallar,enilgi,shuningdek,korxona omoridagi tayyor maxsulot koldiklari va tugallanmagan ishlab chikarish jamgarmalarining xar biri aloxida-aloxida me’erlashtiriladi. Me’erlashtiriluvchi aylanma mablaglarning kolgan turlari fakat pul birligida me’erlashtiriladi.
Korxonalarda ishlab chikarish jamgarmalarini joriy ,extiet (yoki kafolat),tayyorlash va transport jamgarmalarga ajratiladi.Joriy jamgarmalar ishlab chikarishning uzluksizligini ta’minlash uchun me’erlashtiriladi va aylanma mablaglar me’erining asosiy kismini tashkil kiladi.Joriy jamgarmaning mikdori u yoki bu moddiy ishlab chikarish vositasining bir kecha kunduzlik sarfi va uning korxona omboriga keltirish masofalarni xisobga olish orkali aniklanadi:
Mj.maxdtor
bunda Mj.max-joriy jamgarmaning eng yukori mikdori,kun
d- muayyan materialning kecha kunduzlik sarfi.
t- muayyan materialni korxona omboriga keltirish masofasi
Birok,amalda materiallar korxona omboriga bir vaktda bir yula keltirilmaydi, va ularning sarfi xam xar xil vaktlarda buladi.Shuning uchun moddiy vositalarning urtacha me’erini (Mj.ur) maksimal jamgarmaning yarmiga teng kilib belgilanadi.
Mj.ut.  0,5Mj.max
Ta’minotni tasodifan uzilib kolish mumkinligini xisobga olib,korxonalarda extiet kismlar jamgarmalar yaratiladi.Bu jamgarmalarning mikdori odatda joriy jamgarma mikdorining yarmiga teng kilib belgilanadi yoki kuyidagi formula orkali aniklanadi:
Mextd(t1  t2 t3  t4)
bunda Mext- extiet jamgarma
t1-materialni ortish uchun sarflanadigan vakt,kun;
t2-materialni yulda bulish vakti,kun;
t3-materialni kabul kilib olish vakti,kun;
t4-materialni ishlab chikishga tayyorlash vakti,kun.
Transport jamgarmasi puli tulangan materiallarni yulda bulish vakti va xisob-tulov xujatlarini aylanish vakti (t5) urtasidagi tafovut orkali aniklanadi.
Mtrd(t2 - t5)
Tayyorlash jamgarmasi ,agar korxonaga keltirilgan materialni ishlab chikarishga kiritish uchun uni tayyorlash lozim bulgan takdirda me’erlashtirladi va kuyidagi ifoda bilan aniklanadi:
Mtaydt4
Ishlab chikarish jamgarmalarining umumiy me’eri yukorida ilova kilingan jamgarmalarning yigindisiga teng buladi.Ma’lum turdagi aylanma vositalar jamgarmalarini yaratish uchun zarur bulgan mablag mikdori kuyidagi formula bilan aniklanadi:
Sob
Sob.z  --Mj
Tk
bunda: Sob.z- rejalashtirilaetgan davr uchun me’erlashtirilgan material sarfi summasi,sum.Sob.- muayyan materialning kunlik sarfi.
Tk- rejalashtirilgan davrdagi kalendar kunlar soni.
Mj- shu materialning jamgarma me’eri,kun.
Aylanma mablaglarni korxonalarda me’erlashtirishda ikki masala xal etiladi:-birinchidan,iqtisodiy asoslangan me’eriylikliklar ishlab chikiladi; ikkinchidan, korxona faoliyatining turli tomonlari taxlil kilinadi,moddiy-texnika ta’minotini ,maxsulot sotish va xisob kitoblarni yaxshilashga yunaltirilgan tadbirlar belgilanadi.

Download 0,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   52




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish