Sintaksis haqida umumiy ma'lumot


GAP BO'LAKLARINING TARTIBI



Download 238 Kb.
bet30/50
Sana27.06.2022
Hajmi238 Kb.
#708162
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   50
Bog'liq
ona tili sintaksis

GAP BO'LAKLARINING TARTIBI
O’zbek tilida gap bo'laklarining joylashish tartibi, asosan, ikki usulda bog’lanadi. Odatda, gapda ega va unga bog'langan bo'laklar oldin, kesim va unga bog’langan bo'laklar keyin joylashadi,aksinhasi ham bo'ladi: Bu yo'llar menga tanish - Menga ' tanish bu yo'llar.
eganing ko'proq gap boshida, kesimning, asosan, gap oxirida, to’ldiruvchining kesimdan oldin, aniqlovchining egadan oldin kelishi odatdagi, me'yoriy tartibdir.
Ammo nutqda doimo ham gap bo'laklarining odatdagi tartibi qo’llanavermaydi, gapdan ko'zda tutilgan umumiy fikrga qo’shimcha ma'no, uslubiy yuk berish uchun tartib o'zgartirilishi mumkin.
Gap bo'laklari tartibining o'zgartirilishi inversiya deyiladi. Bunday holat gap urg'usi olgan gap bo'laklarida kuzatiladi:
Kecha samolyotda Farg'onadan akam keldi. Ko'rinadi, e'tiborni qaratgan bo'lak kesimdan oldinga keltiriladi.
Odatdagi tartib ilmiy asarlar uslubiga mos bo'lsa, o'zgargan tartib og'zaki nutq uchun va badiiy, ayniqsa, she'riy) nutq uslubi uchun xos.


TO'LIQ VA TO'LIQSIZ GAPLAR
Gaplar o'z bo'laklarining to'la ifodalangani yoki ifodalanmay qolganiga (tushib qolganiga) ko'ra ikkiga bo'linadi: to'liq gaplar va to'liqsiz gaplar.
Biror bo'lagining ifodalanmagani sezilmaydigan, fikr ifodalash uchun zarur bo'lgan hamma bo'laklari saqlangan gaplar to'liq gaplar deyiladi: Shoira o'zi yozgan she'rni o'qidi.
Shoira nimani o'qidi?
O'zi yozgan she'rni (Bu to'liqsiz gap).
Suhbat nutqida, matn ichida qo'llanilib, biror bo'lagi tushirib qoldirilgan va nutq sharoitidan anglashilib turadigan gaplar to'liqsiz gaplar deyiladi. To'liqsiz gap uchun zaruriy umumiy qoida, qonuniyatlar xos emas. Qaysi bo'lakning qoldirilishi kerakligi va qaysi bo'lakni tushirish mumkinligini faqat nutq sharoiti belgilaydi.
To'liqsiz gaplarda quyidagi gap bo'laklari tushirilishi mumkin.
Kesim va unga oid so'zlar: - Seni qurol ushlashga qaysii nomard majbur qildi? - Vijdonim, xalqimning amri.
Ega: - Siz she'r ham yozyapsizmi, Oydin? - Yozaman.
Ega va kesim: - Ishni men kimdan qabul qilib olaman? - Buro a'zosidan.
Ikkinchi darajali bo'laklar: - Kim muzeyga bormoqchi?

Download 238 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   50




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish