Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti


  Vektor va skalyar kattalikiarni tushuntiring



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

7.  Vektor va skalyar kattalikiarni tushuntiring.

8.  Vektorlarni qo‘shish va ayirish qoidalari  nimadan  iborat?

9.  Vektorni  skalyarga ko‘paytirish va boMishni tushuntiring.

10.  Berilgan o ‘q yo'nalishida vektor proyeksiyasi  qanday olinadi?

11.  Vektorlarni tashkil etuvchilarga qanday ajratiladi?

12.  Vektorlarning  skalyar  ko‘paytmasi  qanday  kattalik  va  u  qanday 

aniqlanadi?

13.  Vektorlarning vektor ko'paytmasini tushuntiring. Vektor ko‘paytma 

nokommutativ deganda  nimani tushunasiz?

14.  Radius-vektor va birlik vektorlar haqida nimani bilasiz?

15.  Fizik kattalikiarni vektor ko'rinishda yozish qanday amalga oshiriladi?

f - c m i- "h

Takrorlash uchun savollar

34



M exanik  harak atda  bir  jism ning  vaziyati  boshqa  jism larga 

nisbatan  o ‘zgaradi.  Lekin  b ir  harakatning   o ‘zi  turli  jism larga 

nisbatan  qaralsa,  turlicha  boMib  ko‘rinishi  m um kin.  Misol  u ch u n  

harakatdagi  avtobus  salonida  o ‘tirgan  yoMovchi  haqida  avtobus 

ichidagi  kuzatuvchi  „yoMovchi  harakatsiz  o ‘tirib d i“ ,—deb  aytadi. 

0 ‘tib  ketayotgan  avtobusni  tashqaridan  kuzatayotgan  kuzatuvchi 

esa  ,,yo‘lovchi  m endan uzoqlashib borm o qd a11,— deydi.  Y o‘lovchi 

harakatsiz  o ‘tirib di,  deb  aytayotgan  kuzatuvchi  y o ‘lovchining 

vaziyatini  salondagi  narsalarga  nisbatan  qaraydi,  kuzatuvchi  esa 

yo‘lovchining vaziyatini o ‘ziga nisbatan yoki yonida tuigan jismlarga 

nisbatan  ku zatadi.  Ikkala  kuzatuvchi  y o ‘lovchining  vaziyatini 

boshqa-boshqa  ikki jism ga  nisbatan  kuzatayotgani  uchun turlicha 

xulosaga  keladilar.  Aslini  olganda,  ulam in g   ikkalasi  ham   haqdir. 

Shuning  u c h u n   jism n in g   h arak a tin i  tasvirlashda,  y a ’ni  u n in g  

vaziyatining  o ‘zgarishini  k o ‘rsatishda,  berilgan jism ning  harakati 

qaysi  jism ga  yoki  jism lar  sistem asiga  nisbatan  qaralishini  tanlab 

olish  kerak. .M azkur jism ning  harakati  qanday  jism   yoki  jism lar 

sistem asiga  nisbatan  qaralayotgan  boMsa,  o ‘sha jism   yoki  jism lar 

sistemasi  sanoq  boshi  sistemasi  yoki  sanoq  sistemasi  deb  ataladi,

Yerda  jism larning  harakatini  tekshirganda  sanoq  boshi  qilib 

odatda  Yer  yoki  Yerga  nisbatan  harakatsiz  boMgan  turli  jism lar 

olinadi.  S an o q   boshi  qilib  o lin g an   jism g a  b iro r  k o o rd in a ta la r 

sistem asi  bogM anadi  va  b u n g a  nisbatan   jis m la r  h arak ati  o ‘rga- 

niladi.


H arakatning  qanday  sodir  boMayotganiga  bogMiq  holda  bitta, 

ikkita yoki uchta koordinata o'qlaridan foydalaniladi.  Masalan, to ‘g‘ri 

chiziq  b o ‘yicha  harakatlanayotgan  biror  A  jism n i  olaylik.  U ning 

vaziyatini  aniqlash  uch u n   sanoq  boshi  qilib  olingan  О  nuqtaga 

bogMangan va A jism ning harakat yo'nalishi b o 'yicha yo‘naltirilgan 

bitta  OX  koordinata o'qining o ‘zi  kifoya qiladi  (16-й rasm).  О nuqta 



koordinata  boshi  deb  ataladi.  16-  a  rasm dan  koMinib  turibdiki,  A 

jism ning  t  vaqtning  istalgan  paytidagi  vaziyati  biror  shartlashib 

olingan  m asshtabda  O X o ‘qi  b o ‘yicha  oM changan  x  masofa  bilan 

toMiq aniqlanadi.    kesma A jism ning koordinatasi  boMadi va A  (x) 

deb yoziladi.


Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish