Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

3. Kumush ionini ajratish `va Ag⁺, Hg,²⁺ ionlarini topish. 2-cho'kmaga 25% li NH₄OH eritmasidan qo'shib,aralashtiring. Bunda AgCl cho'kmasi [Ag(NH₃)₂]⁺ kompleks ionni hosil qilib eriydi (3-eritma). Hg₂Cl₂ esa [HgNH₂]Cl + Hg tarkibli qora rangii cho'kma shaklida (3-cho'kma) qoladi, Aralashmadagi eritmani sentrifuga yordamida cho'kmadan ajratib. undan (3-eritma) kumiish ionini topish uchun eritmaga nitrat kislota eritmasi qo'shiladi. Oqibalda kompleks ioni parchalanib. oq cho'kma tushsa, bu tekshiriladigan eritmada Ag⁺ borligini ko'rsatadi. Aralaslmiadagi Ag⁺ ionining miqdori Hg₂²⁺ionnikidan kam bo'lsa, Ag⁺ . ionni quyidagi rcaksiya natijasida yo'qotib qo'yish ham mumkin:
2[Ag(NH₃)₂ ]⁺ + 2Hg + 2CI^- →2Ag↓ + 4NH₃↑ + Hg₂Cl₂
Buningsababi shundaniboratki,cho'kmaga ammiak qo'shilganda cho'kmadagi Hg₂Cl₂ qorayib, Hg hosil bo'ladi:
Hg₂Cl₂ + 2NH₃→ ClHgNH₂Hg↓ + NH₄⁺ + Cl^-
Bunda cho'kmanmg NH₄OH ta'siridan tez qorayishi Hg₂²⁺ ioni borligini ko'rsatadi.

Birinchi analitik guruh kationlari aralashmasi analizining sxemasi 2-jadvalda keltirilgan.
2-jadval

Amal	Reagent	Ionlar
Xloridlarni cho'ktirish	HCl	AgCl, Hg2Cl2,. PbCl2
Pb^2+nj ajratjsh va topish	Qaynoq suv; K2CrO4,	Pb^2+ + C1^-; PbCrO4, sariq cho`kma	AgCl. Hg2Cl2
Ag^+ ni ajratish	NH3	[Ag(NH3)]^+	ClHgNH 2+Hg
Ag^+ ni topish	HNO3	AgCl, oq cho'krna
Hg2^2+ni topish	Br2, suv; KJ		Hg^2+; HgJ2 HgJ4^2-

Nazorat savollari:

1. I-guruh kationlarning aralashmasini analiz qilishda ularning qanday xossalariga
e’tibor berish kerak ?
2. kationi ishtirok etganda va kationlari qanday aniqlanadi ?

Foydalanilgan adabiyotlar:
1.АлексеевВ.Н. Яриммикрометодбиланқилинадиганхимиявийсифат
анализи курси. Т.: «Ўқитувчи», 1972 й.
2.Золотов Ю.А., Дорохова Е.Н., Фадеева В.И. и др. Основы аналитической
химии: Учебное пособие. М.: Высшая школа, В 2 кн. 1999.
3.O. Fayzullayev. Analitik kimyo “Yangi asr avlodi” -T.:2006y.

LABORATORIYA ISHI №2
II GURUH KATIONLARINING REAKSIYALARI VA ULAR ARALASHMASINING
ANALIZI TARTIBI
Ajratilgan vaqt - 4 soat
Ishdan maqsad: II guruh kationlarining xususiy reaksiyalarini va kationlar aralashmasi analizi tartibini o`rganishdan iborat.
Kerakli jihoz va reaktivlar: probirka, kolba, suv hammomi, shtativ, gaz gorelkasi,sentrafuga, asbest, distirlangan suv, probirkalar;
H<sub>2</sub>,SO<sub>4</sub> , NH<sub>4</sub>Cl, NH<sub>4</sub>OH, (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>, HCl, CH<sub>3</sub>COONa, Na<sub>2</sub>HPO<sub>4</sub>, (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub> C<sub>4</sub>O<sub>2</sub>, K<sub>4</sub>[Fe(CN)<sub>6</sub>], K<sub>2</sub>CrO<sub>4</sub> va II guruh kationlarining eruvchan tuzlari.
Identiv o`quv maqsadi:
1.Talaba II guruh kationlarining xususiy reaksiyalarini tushunib
bajaradi.
2.II guruh kationlari aralashmasini laboratoriya sharoitida
mustaqil tahlil qila oladi.
Laboratoriya ishini bajarish tartibi: II guruh kationlariga Ca²⁺, Sr²⁺, Ba²⁺ kabi kationlar kiradi, guruh reagenti sulfat kislota.
2.1. Ikkinchi guruhkationlarining reaksiyalari
Ikkinchi analitik guruh kationlari qatoriga kalsiy, stronsiy, bariy va radiy ionlari kiradi. Ular ammiakli bufer aralashma ishtirokida guruh reagenti – suyultirilgan sulfat kislota ta'siridan cho'kadi. Bu guruh kationlarining gidroksid, karbonat, sulfat, sulfit, xromat, oksalat va fosfatlari suvda kam eriydi. Ishqoriy-yer metallari gidroksidlaridan faqat bariy gidroksid suvda yaxshi eriydi. Ikkinchi guruh kationlari gidroksidlarining suvda eruvchanligi yuqoridan pastga (davriy jadval bo'yicha) ortib borsa, masalan, sulfatlarining eruvchanligi kamayib boradi. Bu guruh kationlarining karbonatlari kam eruvchan ekanligiga qaramasdan ularni qaysi eruvchan karbonat ta'siridan cho'ktirish muhim ahamiyatga ega. Kaliy va natriy karbonatlar ta'siridan magniy ioni ikkinchi guruh kationlari bilan cho'kadi. Bu birinchi guruh kationlari analizini qiyinlashtiradi, chunki kaliy yoki natriy karbonat ta'siridan ikkinchi guruh kationlarini cho'ktirganda eritmadagi birinchi guruh kationlariga hali topilmagan, biroq topilishi keyinroq ko'zda tutilgan ionlar (K⁺ va Na⁺) qo'shilib, birinchi guruh kationlari aralashmasini ular ifloslantiradi. Shu bois ikkinchi guruh kationlarini cho'ktirish uchun ammiakli bufer aralashma (NH₄C1+NH₄OH) ishtirokida ammoniy karbonat bilan cho'ktirish maqsadga muvofiqdir. Shunday qilinsa, magniy birinchi guruh kationlari bilan eritmada qoladi. Ikkinchi guruh kationlarining sulfidlari (suvdagi eritmada ular gidrolizlanib, gidrosulfidlarga aylanishini:
CaS + HOH → Ca²⁺ + HS^- + OH^-
hisobga olamiz) suvda yaxshi eriydi. Bu xossa birinchi va ikkinchi analitik guruhlar kationlarini uchinchi va to'rtinchi guruhlar kationlaridan farqlaydi. Ikkinchi guruh kationlarining kuchli kislotalar bilan hosil qilgan tuzlari qariyb gidrolizlanmaydi va deyarli neytral muhitga (pH~6) ega. Ularning juda ko'pchilik birikmalari rangsizdir.