Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

п, б, м, ф, в
ва бошқаларни. ўрганади- 
лар. Артикуляцион жиҳатда.н талаффуз этиш қийин бўлган: ши- 
вирловчи, сирғалувчи 
(с, з, ш, ж, ч)
ва сокор (
р, л ) ,
тил орқа 
(
к, г)
товушларини талаффузини эгаллаш да қийналадилар. Шу- 
нинг учун болалар бу товушларни нутқда нотўғри қўллайди- 
лар ёки талаффуз этмайдилар.
3—7 ёшгача бўлган даврда болаларда эшитиш м алакалари 
ривожланиб боради, бу эса боланинг ўз талаффузини назорат 
қилишга имконият яратади. Баъзи ҳолларда бола ўз камчи- 
лигини тўғрилайди. Унда фонематик идрок ш аклланиб боради.
Бу даврда луғат бойлигининг ўсиши давом этади. Боланинг
4—6 ёшида унинг актив луғати 3000—4000 та сўзгача етади.

---

1) тайёргарлик даври — бир ёшгача;
2) боғчагача^ бўлган давр — 3 ёшгача;
3) ;мактабгача бўлган давр —7 ёшгача;
4) мактаб даври.
Бу. даврларнинг тўлиқ тавсифи устида тўхталиб ўтамиз.
Шундай қилиб, биринчи давр — тайёргарлик даври (бола 
туғилгандан бир ёшгача).
Бола туғилган дақиқадан бошлаб овоз чиқаради. Бу овоз 
қичқириқ ва йиғидан иборат бўлади. Тўғри, бу овоз одам нут- 
қидан узоқ. Лекин ана шу қичқириқ ва йиғи нутқ аппаратининг
3 бўлимини (нафас олиш, овоз ҳосил бўлиш, артикуляцион). 
ривожланишида катта роль ўйнайди.
Икки ҳафта ўтгач, бола гапираётган одамнинг овозига эъти- 
бор брра бошлайди. Унга гапираётганда қулоқ солади, йиғлаш- 
дан тўхтайди. Бир ойлигининг охирига бориб, уни майин қў- 
шиқ (алла) остида тинчлантириш мумкин бўлиб қолади. Кейин- 
чалик у бошини гапираётган одам томонга буради ёки уни 
кўзлари билан кузатади. Тез кунда бола интонацияга эътибор 
бера бошлайди: майин гапирганда тинчланади, кескин инто- 
нацияга — йиғлайди.
2 
ойлик атрофида гу-гулаш, 3- ойнинг бошида бўғинларнинг 
талаффузи пайдо бўлади (