Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

до бўлади: Унли товушларни талаффуз қилганимизда, ўпкадан
чиқадиган ҳаво оқими оғиз бўшлиғида бирор тўсиққа дуч кел-
масдан чиқади. Лекин оғиз бўшлиғи товушларнинг айтили-
шида резонаторлик вазифасини ўтайди. Унли товушларнинг
хилма-хиллиги ва сифати оғиз бўшлиғининг ҳажми ва ундаги
аъзоларнинг ҳолатига: тилнинг кўтарилиш даражасига, лаб-
ларнинг иштирокига ва ҳолатига боғлиқдир.
Ундош товушлар унли товушлардан қуйидагича фарқ қи-
лади: ундошлар оғиз бўшлиғида пайдо бўлади ва шовқиндан
иборат бўлади ёки уларда қисман шовқин қатнашади; ундош-
ларнинг талаффузида ўпкадан чиқадиган ҳаво оқими бўғиз-
даги ун найчаларини баъзан титратиб, баъзан титратмай
ўтади; оғиз бўшлиғидаги аъзоларнинг тўсиғига дуч келади,
бунинг натижасида ҳаво оқими портлаб ёки. сирғалиб чиқади;
ундошларни одатда чўзиб талаффуз этиб бўлмайди, унлиларни
эса истаганча чўзиб айтиш мумкин (а — а:, а::, а:::).
Ҳозирги ўзбек адабий тилида унли фонемалар олтита:
и, э, а, о, ў, у .
Бу унлилар ҳозирги ўзбек ёзувида ўн ҳарф ёрда-
мида ифодаланади:
товуш
ҳарф:
и
и
9
э, е
а
а, я ( й + а )
0
о, ё, ( й + о )
Ў
Ў
У
у, ю ( й + у )
Унли товушлар таснифи. Унли товушлар уч жиҳатига кўра
қуйидагича таснифланади:
1. 
Тилнинг ётиқ (горизонтал) ҳаракатига кўра. Бунда тил-
нинг олдинга (тиш томонга) силжиши ёки орқага тортилиши
назарда тутилади. 
и, э, а
унлиларини ҳосил қилишда тил ол-
динга силжиса,