Davlatchiligining yuksalishi. Amir temur va temuriylar davlatining ichki hayoti

Sayyid Baraka
(?-1404) tashrif buyuradi. Sayyid Baraka 
Amir Temur faoliyatini qo’llab-quvvatlab, unga Oliy hokimiyat ramzi tabl (nog’ora) bilan 
yalovbayroq tortiq qilib, uning buyuk kelajagidan bashorat qiladi. Bu voqea, shubhasiz, siyosiy 
ahamiyatga ega edi. Chunki u saltanatlik ramzi edi. Amir Temur qo’shini to Balxga yetib 
borgunicha, yo’l-yo’lakay unga yangi-yangi kuchlar kelib qo’shiladi. Bu paytga kelib Amir 
Husaynning ko’pchilik amirlari uni tark etadilar. Jangda Amir Husayn qo’shinlari yengiladi, ikki 
kunlik qamaldan so’ng, 1370 yilning 10 aprelida Balx shahri Amir Temurga taslim bo’ladi. Amir 
Husayn qatl etiladi. Bu g’alabadan so’ng o’sha davrning udumiga ko’ra, Temur Amir Husayn 
taxtiga o’tirgach, uning xotinlaridan to’rttasini o’ziga xotinlikka tanladi, ular aql va farosatda 
yagona, go’zallikda tengsiz Chig’atoy ulusi xoni-Qozonxonning qizi Saroymulkxonim, Bayon 
sulduzning qizi Ulus og’o, Xizr-Yasavuriyning qizi Islom-og’o va Tog’oy-Turkonlar edilar. 
Husaynning boshqa xotinlarini Temur o’ziga yaqin kishilarga xotinlikka berdi. 
Amir Temur Qozonxonning qizi Saroymulkxonim (1341-1408) ya’ni xon qiziga 
uylanganligi munosabati bilan Amir Temur «ko’ragon», ya’ni «xonning kuyovi» unvonini oldi. 
Zotan xon avlodiga mansub Saroymulkxonim haramdagi barcha malikalardan ulug’ hisoblanib, 
«Katta xonim» yoxud 
«Bibixonim»
degan unvonga ega bo’ladi. 1370 yilning 11 aprelida 
Chig’atoy ulusining bek va amirlari, viloyat va tumanlarning dorug’alari, Amir Temurning 
quroldosh do’stlari, shuningdek, Amir Temurning piri Sayyid Baraka ishtirokida qurultoy 
o’tkaziladi. Qurultoyda Amir Temurning hukmdorligi rasman tan olinib, u Movarounnahrning 
amiri deb e’lon qilinadi. Lekin o’sha davrdagi vaziyatni va amirlardan bo’lganligini hisobga olib, 
mo’g’ullarning qarshiligini kuchaytirmaslik maqsadida xon taxtiga «soxta xon» Chingizxon 
naslidan Suyurg’otmish (1370-1388) o’tqazildi. Keyinchalik Amir Temur Xorazmga qilgan 4-
yurishidan qaytib kelgach, Buxoroda olamdan o’tgan Suyurg’atmishxon o’rniga uning o’g’li 
Sulton Mahmud (1388-1404) rasmiy ravishda xon sifatida taxtga o’tqazilgan. Amalda markaziy 

---

4 
hokimiyatni Amir Temur o’zi boshqardi. Samarqand davlat poytaxti deb e’lon qilindi. Samar-
qandda mustahkam devorlar, qal’alar hamda saroylar barpo etiladi
1
.