|
M I L L A T L A R A R O M O J A R O
Kelib chiqish
omillari
Qarama-qarshi tomon-
larning maqsadlari
Ehtimoliy
natijalar
Siyosiy
Iqtisodiy
Ijtimoiy
Hududiy
Milliy-madaniy
Tarixiy
Harbiy
Diniy
Ekologik
Xalq o`z axvolining nor-
mal emasligini his etishi
uchun zaruriy bo`lgan
muayyan daraja-dagi
milliy o`zlikni anglashning
mavjudligi
Jamiyatda milliy tur-
mushning barcha
tomonla¬riga ta`sir
etuvchi real muammo va
buzilishlar-ning o`ta
xavfli tarzda to`planishi
Hokimiyat uchun kurash-
da yuqoridagi ikki
omildan foydalana
oladigan aniq siyosiy
kuchlarning mavjudligi
Ijtimoiy-iqtisodiy
madaniy – til, hududiy,
huquqiy, mafkuraviy,
ijtimoiy-psixologik
muammolarni hal etish
O`z taqdirini o`zi bel-
gilashni amalga oshi-
rish, davlatchilikka,
siyosiy hokimiyatga ega
bo`lish
Asosiy
Qo`shimcha
Bir tomonning ikkinchi
tomon ustidan g`alaba
qozonishi (kuch ishla-tish
bilan hal etish)
Ikki tomonning
mag`lubiyati (murosa)
O`zaro manfaatli bitishuv
(konsensus)
204
M I L L A T L A R A R O M O J A R O L A R N I N G
T I P O L O G I Y a S I
S i n f l a s h t i r i s h u c h u n a s o s l a r
Namoyon bo`lish
sohalari
Maqsadlar
bo`yicha
Harbiy kuchlardan
foydalanish hajmi
bo`yicha
Vertikal
bo`yicha
Gorizontal
bo`yicha
Siyosiy-
huquqiy
Real
Tinch
Markaz va
sub`ektlar
o`rtasida
Ijtimoiy-
iqtisodiy
Madaniy
tip
Hududiy-
maqomli
Ayrilmachilik
Noreal
Harbiy
kuchlardan
minimal
foydalanish
Hokimiyatning
mintaqaviy va
maxalliy
organlari
o`rtasida
Tub joylik va
millati
tub joylik
bo`lmagan
guruhlar
o`rtasida
Shaxslar
darajasi¬dagi
kichik
ziddiyatlar
205
M I L L A T L A R A R O M U N O S A B A T L A R N I N G S I Y O S I Y
A S P E K T L A R I ( K O ` R I N I S H L A R I )
Milliy o`z taqdirini o`zi
belgilashning,
xalqlarning optimal
milliy davlat tuzilishini
topish
Milliy va
baynalminal
manfaatlarni
qo`shib borish
Millatlarning
tengligi
Hokimiyat tuzilishida
milliy kadrlarni
tayyorlash va
vakilligini joriy etish
Milliy harakatlar,
partiyalar va ijtimoiy-
siyosiy
tashkilotlarning
faoliyati
Milliy elitalar
o`rtasidagi o`zaro
aloqadorlik
Millatlararo muloqot
siyosiy madaniyatning
xalqlarning siyosiy
an`analarining
shakllanishi
Millatlararo mojaro-
larni tartibga solish
bo`yicha xalqaro
tashkilotlarning
faoliyati
Milliy
madaniyat va
tillarning erkin
rivojlanishi
206
Bu davlatning huquqiy aktlarida va tegishli siyosiy hujjatlarda mustahkamlangan,
siyosat sub`ektlarining millatlar va xalqlar o`rtasidagi o`zaro munosabatlarni tartibga solishga
qaratilgan maqsadli faoliyatdir
M I L L I Y S I Y O S A T
Milliy
siyosatning
yadrosi
Har bir xalqning o`z taqdirini o`zi belgilashini tabiiy amalga oshirishni ta`minlay olishi,
erkin, munosib ravishda yashashi, uning o`ziga xosligini, tilini, madaniyatini,
an`analarini, jahon tsivilizatsiyasiga qo`shilgan jihatlarni saqlab qolish, milliy manfaatlarni
kelishtirish san`ati
Federativ davlat tarkibiga kiruvchi millat va elatlarning milliy davlat tuzilishini
takomillashtirish
Federativ davlat sub`ektlari o`rtasidagi xo`jalik aloqalarini kengaytirish va
chuqurlashtirish
Millatidan qatiy nazar fuqarolarning huquq va erkinliklarini tengligini ta`minlash
Milliy madaniyatlarni, tillarni va an`analarni erkin rivojlantirish uchun sharoitlar
yaratish
Mojaroli vaziyatlarni tinch usullar bilan hal etish va millatlararo muloqotning
tsivilizatsiyali shakllarini shakllantirish
Mamlakatdagi milliy jarayonlarni boshqarish va ilmiy rahbarlik qilish mexanizmini
takomillashtirish
Federativ
davlat milliy
siyosatining asosiy
yo`nalishlari
207
M I L L A T L A R A R O Z I D D I Y A T L A R N I N G O L D I N I O L I S H
V A H A L E T I S H N I N G U S U L L A R I
Kelishuv,
murosa
“Qochish”
“Keyinga qoldirish”
Muzokaralar
Uchinchi tomon
ara¬lashuvi
(hakamlik)
Qarshi tomonni tan
olmaslik, qarama-
qarshi tomon
harakatiga javob
bermaslik
U yoki bu milliy
yetakchining
siyosiy sahnadan
ketishi(xohishiy
yoki vaziyatning
ta`siri bilan)
Ayrim etnik
guruhlar
vakillarining davlat
(respublika)dan
chiqarib
yuborilishi
Mojarolarni hal etish
uchun qulay sharoitlar
yaratiladi va vaziyat
o`zgaradi deb
ishonish, umid qilish,
qarama-qarshilikdan
voz kechish
Tomonlarning o`zlari
maqbul holatlarni
tanlaydilar;
Tortishuvga sababchi
vaziyatni ixtiyoriy
ravishda uchinchi
tomonga topshirish, u
tomonnig qarori
ziddiyatlashuvchi
tomonlar uchun
majburiydir
Vakil (murosachi
komissiya) orqali
qarama-qarshi
turuvchi tomonlar
pozitsiyasi va
manfaatlarining
yaqinlashuvi
Tergov komissiyasi
Mojaroni keltirib
chiqargan
faktorlarni
tekshiradi.
Kelishtiruvchi
komissiya
Kelib chiqadigan qarama-qarshiliklarni hal etish
bo`yicha tomonlarga aniq tavsiyalar ishlab chiqadi
208
SIYOSIY KONFLIKT (MOJARO)
Muayyan bir-birini istisno etuvchi siyosiy manfaatlar va maqsadlar negizidagi qarama-qarshi
ijtimoiy kuchlarning to`qnashuvi
S I Y O S I Y K O N F L I K T
( M O J A R O )
Shakllanish darajalari
Shaxslararo darajadagi
konfliktlar
Guruhlar darajasidagi
konfliktlar
Jamiyat tizimidagi
tizimlar darajasidagi
konfliktlar
Mintaqaviy va umumbashariy
darajadagi konfliktlar
Asosiy funksiyalar
Barqarorlashtiruvchi rolni
bajaradi
Qarama- qarshiliqlarni xal
etishga va jamiyatni
yangilashga ko`maklashadi
Qadriyatlarni oshirib
baholashni rag`batlantiradi
Yangi tuzilmalarni
qaror topish momentini
tezlashtiradi
Uning ishtirokchilarining
yaxshiroq bilishini
ta`minlaydi
Jamiyatni
beqarorlashishiga va
uzoqlashishiga
(dizintegratsiya) olib kelishi
mumkin
Moddiy qadriyatlarning
tugatishga va
kishilarning halok bo`lishiga
olib keladi
Jamoatchilik
munosabatlarida nomaqbul
o`zgarishlarga olib kelishi
mumkin.
209
S I Y O S I Y K O N F L I K T ( M O J A R O )
Taraqqiyotning asosiy belgilari
Shakllanish
mexanizmlari
Iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va boshqa
ziddiyatlar
M
U
N
O
S
A
B
A
T
L
A
R
Siyosiy
manfaatlar
Siyosiy
maqsadlar
Siyosiy
manfaatlar
Siyosiy
maqsadlar
Sub`ekt
«A»
Sub`ekt
«B»
I.Tug`ilishi (qarama-qarshi
kurashuvchi tomonlarning
shakllanishi)
Siyosiy manfaatlarning
faollashuvi
Ustivor maqsadlarning
ajralishi.
Kurash usul va
vositalarining aniqlanishi,
strategiya va taktikaning ishlab
chiqilishi.
Ittifoqchilarni izlash
II. Rivojlanishi
(amaliy harakati)
III. Hal
etilishi
Kuchlarni
namoyish etish,
undan
foydalanish
tahdidi
Vaqtinchalik hal
etish
(kompromiss)
Kuch
ishlatish
Qurolli zo`rlik
Uzil-kesil hal
etish.
210
Konflikt (mojaro) ni ochish
Konflikt (mojaro) ni tahlil etish
Hal etish usullari va yo`llarini izlash
Konflikt (mojaro) ning manbasini neytrallashtirish (tugatish) bo`yicha
faol, izchil, maqsadga yo`naltirilgan harakatlar
Asosiy sabab bartaraf etildi - ya`ni konfliktga olib keladigan
ijtimoiy qarama-qarshiliklar bartaraf etiladi
Ilgari dushmanlik qiluvchi tomonlar o`zaro ishonch asosida
hamkorlik qilish yo`lini tutadilar
O`zaro munosabatlarda tomonlar barqarorlik bilan erishilgan
kelishuv me`yorlarini bajaradilar
Konfliktni to`la
bartaraf etilgan, hal
bo`lgan deyish
mumkin, agar:
S I Y O S I Y K O N F L I K T ( M O J A R O ) N I H A L E T I S H
S H A R T L A R I
211
Do'stlaringiz bilan baham: |
