N. Mahmudov va boshqalar. Ona tili

Topshiriq. Berilgan gaplarda qaysi soʻzlarni notoʻgʻri qoʻllash bilan nutq aniqligiga putur yetkazganligini aniqlang.
1. Korxonaga yangi zamonaviy texnologiya (texnika) oʻrnatildi.
2. Korxonaga yangi zamonaviy texnika (texnologiya) joriy etildi.
Yechim:
Mazkur topshiriq shartiga asosan nutq aniqligiga putur yetkazayotgan, noto‘g‘ri qo‘llangan so‘zlarni topish zarur. Bu so‘zlar 1-2-gaplardagi texnologiya va texnika so‘zlaridir. Bu so‘zlar imlo jihatidan to‘g‘ri yozilgan, lekin qo‘llanishi va ma’no ifodalashiga ko‘ra gaplar juftligida almashib qolgan. Ya’ni aslida texnika so‘zi 1-gapda, texnologiya so‘zi esa 2-gapda ishlatilishi darkor. Shu o‘rinda mazkur so‘zlarning ma’nolarini ko‘rib chiqamiz. Xususan, “O‘zbek tilining izohli lug‘ati”ga ko‘ra, texnika so‘zi “ishlab chiqarishning biror sohasida qo‘llanadigan mashina, mexanizm, asbob, qurol, moslama” ma’nosini; texnologiya so‘zi esa “ishlab chiqarishning biror sohasida xomashyo, material, yarim fabrikat kabilarga ishlov berish yoki qayta ishlash, ularning holati, xossalari va shaklini o‘zgartirishda qo‘llanadigan usullar (metodlar) majmui” ma’nosini ifodalaydi. Demak, ma’no nuqtayi nazaridan jumlalarni texnika (mashina, mexanizm, asbob, qurol, moslama) o‘rnatildi (1-gap) va texnologiya (usullar (metodlar) majmui) joriy etildi (2-gap) tarzida o‘zgartirish maqsadga muvofiq.


33-mashq. Ma’nodosh va paronim soʻzlarni notoʻgʻri qoʻllash bilan nutq aniqligiga putur yetgan oʻrinlarni aniqlang.
1. Bilaman, uzoqning ishi qiyin. Lekin bir ogʻiz mujda yuborish shunchalar mushkul edimi? (Murod Mansur)
2. Boshqa shaxsning kechirmalarini tushunish, oʻzingni uning oʻrnida his qilish masalasiga kelganda esa fan buni inkor etmaydi. (M.Nasibullin)
3. Keyin, Qoʻchqor aka, bu robotlar juda arzonga tushadi, yoqilgʻi kerak emas ― batareyalardan oziqlanadi. (Sh.Boshbekov)
4. Juman bobo hamisha bitta gapni takrorlaydi: ― Meni shoshirmanglar, nevara-chevaralarimni narigi ming yillikka oʻtqazib qoʻyay, ana undan keyin haydamasanglar ham oʻzim ketaman. (Said Ahmad)
5. Sovuq terga botgan ona tun boʻyi ingrab, behalovat boʻlib chiqdi. Nihoyat, u horgʻin koʻz qobiqlarini ochdi. (M.Nasibullin)