Mexanik harakat haqida

V BOB BO‘YICHA XULOSALAR

• 
  Butun olam tortishish qonuni: Ikki jismning o‘zaro tortishish kuchi ularning massalari ko‘paytmasiga to‘g‘ri proporsional va ular orasidagi masofa kvadratiga teskari proporsional, ya’ni:
  

F = G ^m1m2 .
_r2

• 
  Og‘irlik kuchi – jismlarning Yerga tortilish kuchi. Uning formu- lasi: F_og‘ = mg.
  
• 
  Jismning og‘irligi – Yerga tortilishi tufayli jismning tayanchga yoki osmaga ta’sir etadigan kuchi. Tinch holatda turgan jismning og‘irligi: P = mg. a tezlanish bilan pastga tik ravishda harakat- lanayotgan jismning og‘irligi: P = m(g–a). a = g da vaznsizlik holati kuzatiladi.
  
• 
  Vaznsizlik – jismning faqat gravitatsion kuchlar ta’siridagi erkin
  

harakati.

• 
  Birinchi kosmik tezlik – Yerning tortish kuchi ta’sirida jismning Yer atrofida aylana bo‘ylab harakatlanishi uchun zarur bo‘lgan tezlik. Uning qiymati: υ_I = 7,9 km/s.
  
• 
  Yerning sun’iy yo‘ldoshi – inson tomonidan yaratilib, fazoga uchirilgan va Yerning yo‘ldoshiga aylantirilgan raketa, kosmik kemalar.
  
• 
  Jism boshqa bir jism sirtida erkin harakatlanishiga ishqalanish kuchi qarshilik qiladi. Ishqalanish kuchi jism harakatiga qara- ma-qarshi yo‘nalgan bo‘ladi.
  

• 
  Jismlarning ishqalanishini uch turga – tinchlikdagi ishqalanish, sirpanish ishqalanish va dumalanish ishqalanishga bo‘lish mum- kin.
  
• 
  Tinchlikdagi ishqalanish kuchi jismni bir joyda ushlab turadi va joyidan qo‘zg‘alishiga qarshilik qiladi.
  
• 
  Sirpanish ishqalanish jism ustida boshqa jism sirpanganda namo- yon bo‘ladi. Sirpanish ishqalanish kuchi jismning bosim kuchiga proporsional bo‘ladi: F_i(s) = μN.
  
• 
  Jism boshqa jism ustida dumalasa, dumalanish ishqalanish namo- yon bo‘ladi. Dumalanish ishqalanish kuchi dumalayotgan jism- ning og‘irligiga to‘g‘ri proporsional, radiusiga teskari proporsio- nal bo‘ladi: