Mexanik harakat haqida



Download 3,48 Mb.
bet76/106
Sana01.02.2022
Hajmi3,48 Mb.
#421407
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   106
Bog'liq
fizika 7 uzb

VI bob.


IMPULSNING SAQLANISH QONUNI



117­rasm. Ipning siltab (b) va sekin­ asta (d) tortilganda uzilishi

36­§. IMPULS

Kuch impulsi

To‘xtab turgan aravachani ma’lum bir tezlikda harakatlantirish uchun uni katta tezlikda kelayotgan boshqa aravacha turtib yuborishi kerak. Yoki uni as­ ta­sekin tortib, kichik kuch ta’siri yordamida ham ke­ rakli tezlikka erishtirish mumkin. Lekin buning uchun uzoq vaqt davomida kuch ta’sir ettirib turish kerak bo‘ladi. Bu ikki usulda arava bir xil tezlikda harakat­ ga keladi: birida qisqa vaqt davomida katta kuch, ik­ kinchisida uzoq vaqt davomida kichik kuch ta’sirida. Demak, jismlarning o‘zaro ta’sirida natija kuchning miqdoridan tashqari, ta’sirlashish vaqtining davomiy­ ligiga ham bog‘liq ekan. Bunga ishonch hosil qilish

uchun quyidagi tajribalarni o‘tkazib ko‘raylik.
1­tajriba. Ikkita bir xil ipga ikki tomonidan bog‘langan jismni 117- a rasmda ko‘rsatilganidek osib qo‘yaylik. Dastlab iрni tez, ya’ni siltab pastga tortamiz (117-b rasm). Bunda jism ostidagi iрning uzilishiga gu­ voh bo‘lamiz. Chunki siltab tortganimizda, Nyutonning birinchi qonuni­ ga asosan jism o‘zining tinch holatini saqlashga harakat qiladi va jism ustidagi ipga kuch ta’sir etib ulgurmaydi. Natijada jism ostidagi ipga ustidagi ipga nisbatan ko‘proq kuch ta’sir etib, u uziladi. So‘ngra jismning ostiga bog‘langan iрni sekin-astalik bilan pastga tortamiz. Bunda jismni yuqoridagi tayanch bilan bog‘lab turgan iр uziladi (117-d rasm). Chunki biz pastga tortayotgan kuchimizga jism og‘irligi ham qo‘shiladi. Jism ustidagi ipga ostidagi ipga nisbatan ko‘proq kuch ta’sir etgani uchun tepadagi ip uziladi.

2­tajriba. Stol ustiga sirtlari silliq ikkita tax­ tachani ustma­ust qo‘yaylik. Pastdagi taxtacha­ ga iр bog‘langan bo‘lsin (118-rasm). Birinchi

  1. holatda pastdagi taxtachani asta­sekin tor­ tamiz. Bunda pastki va ustki taxtacha bir­biriga nisbatan siljimasdan, stol ustida sirpanadi. Ik­ kinchi (b) holatda pastdagi taxtachani tez, ya’ni siltab tortamiz. Bu holda ustki taxtacha pastki taxtacha ustida sirpanib, orqaroqda qoladi yoki tushib ketishi mumkin.

Tajribalardan shunday xulosa chiqarish mum­


118­rasm. Ustki taxtacha­ ning sekin­asta (a) va
siltab (b) tortilgandagi holati

kin: jismlarning o‘zaro ta’siri natijasi faqat kuchning miqdorigagina emas, balki uning ta’sir vaqti davomiyligiga ham bog‘liq. Shuning uchun kuch impulsi degan kattalik kiritilgan. Impuls lotincha impulsus so‘zidan olin­ gan bo‘lib, degan ma’noni bildiradi.




I = F· t. (1)
Xalqaro birliklar sistemasida kuch impulsi – I
ning birligi Nyu­


Download 3,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   106




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish