O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari fakul’teti amaliy matematika va axborot texnologiyalari kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKUL’TETI

AMALIY MATEMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI

“Amaliy matematika” bakalavr yo‘nalishi

“Nazariy mexanika” fanidan


MUSTAQIL ISH
MAVZU: Dumalanish ishqalanish.
II - bosqich 7 - 20 guruh talabasi: Safoyeva Dilnoza
Qa’bul qildi: __________ _______________________________
__________ _______________________________


Mustaqil ish bo‘yicha talaba bahosi: _________


Mustaqil ish topshirilgan sana:_______________


Guliston-2022


Reja:

1. 
   Dumalash ishqalanishi.
   

2. Dumalashdagi ishqalanish misollar ko’rish.

3. 
   Dumalash ishqalanishi ilova.
   

Dumalash ishqalanishi.


Agar bir jism ikkinchi jism ustida sirpanmasdan dumalasa,bunda hosil bo’lgan ishqalanish dumalash ishqalanishi deyiladi.
Masalan,velosiped yoki avtomobil g’ildiraklari g’ildiraganda , bochka yoki g’o’lalar dumalatilganda dumalash ishqalanishi namoyon bo’ladi.

Dumalash ishqalanishi hosil bo’lishining asosiy sababi g’ildirak tegib turgan sirtda og’irlik kuchining ta’sirida hosil bo’lgan deformatsiyasidir.Dumalash natijasida g’ildirakda va u g’ildirayotgan sirtda chuqurlik paydo bo’ladi.Chuqurlik g’ildirakning aynishiga to’sqinlik qiladi.G’ildirak sirti va u dumalayotgan sirt qanchalik qattiq bo’lsa , g’ildirak dumalayotganda shuncha kam deformatsiyalanadi va dumalash ishqalanish kuchi Fi(d) shuncha kichik bo’ladi.
Dumalash ishqalanishi kuchini o’lchash mumkin.G’o’lachalar ustiga qo’yilgan taxtacha dinamometr bilan tortiladi.Bunda dumalash ishqalanishi kuchi Fi(d) ning qiymati dinamometr ko’rsatgan F kuchning qiymatiga teng bo’ladi.

Dumalash ishqalanish kuchi sirpanish ishqalanish kuchidan ko’p marta kichik bo’ladi.Shuning uchun ham qadimdan odamalr og’ir yuklarni bir joydan boshqa joyga ko’chirishda g’o’lalardan foydalanganlar.
Tajribalar shuni ko’rsatadiki,dumalash ishqalanish kuchi Fi(d) jismga ta’sir etuvchi reaksiya kuchi N ga to’g’ri proportsional,dumalayotgan jism radiusi R ga teskari proportsional bo’ladi ,ya’ni: