«Корригирующие логопедические технологии в развитии фонематического слуха заикающихся детей»

Taqrizchi: Pedagogika-psixologiya fakulteti dekani p.f.d.
N.Sh.Erkaboyeva


Qo’qon Davlat pedagogika instituti, pedagogika-psixologiya fakulteti, Defektologiya yo’nalishi IV bosqich 401-guruh bitiruvchisi Tojiyeva Zuhraxonning “Duduqlanuvchi bolalar fonematik idrokini rivojlantirishda korreksion logopedik texnologiyalar” mavzusidagi bitiruv malakaviy ishiga
TASHQI TAQRIZI
Bugungi kunda barkamol avloddan egallagan bilimlarini jamiyatimiz, yurtimiz ravnaqi yo’lida oqilona qo’llay olishlari talab etilmoqda.
Talaba Tojiboyeva Fotimaning mavzusida shu muammolar aks etgan bo’lib, BMI kirish qismida mavzuning dolzarbligi, maqsad vazifalari, predmeti, ob’ektlari belgilab qo’yilgan maqsad va vazifalari asosida ishni nazariy qismi yoritib berilgan. Tadqiqot ishi III bob , 7 ta paragrif, tajriba sinovi, xulosa va tavsiyalardan iborat bo’lib, reja to’g’ri tuzilgan , I -bobda muammoni o’rganishning ilmiy –nazariy asoslari, muammoning pedagogik, psixologik va metodik adabiyotlarda o’rganilishi haqida so’z yuritiladi.
II –bobda Maktabgacha tarbiya yoshdagi duduqlanuvchi bolalar nutqi va fonematik idrokini eksperemental o’rganilishi.
III – Maktabgacha tarbiya yoshdagi duduqlanuvchi bolalar fonematik idrokini rivojlantirishda logopedik texnologiyalar xaqida so’z yuritiladi. Xulosa qismida bitiruvchi, malakaviy ishdan kelib chiqib, tadqiqot natijalarga asoslanib,amaliy dalilllar keltirgan.
Foydalanilgan adabiyotlar qismida mavzuga doir ilmiy adabiyotlardan hamda internet ma’lumotlardan keng foydalangan. Bitiruv malakaviy ishi bo’yicha topilgan ayrim kamchiliklar bartaraf etildi.
Ushbu bitiruv malakaviy ish mazmuni, hajmi jixatidan “Nizom” talabalariga mos keladi va uni yakuniy Davlat attestatsiya komisiyasida himoya etish uchun tavsiya etaman.


Taqrizchi : ________________________

Mundarija.

Kirish………………………………………………………………………………7
I.BOB Muammoni o‘rganishni ilmiy nazariy asoslari………………………….12
1.1 Muammoni o‘rganish yuzasidan pedagogik psixologik va metodik adabiyotlar taxlili…………………………………………………………………12
1.2 Duduqlanuvchi bolalar nutqining o'ziga xos hususiyatlari……………………16
1 bob yuzasidan xulosa…………………………………………………………..22
II. BOB Maktabgacha tarbiya yoshdagi duduqlanuvchi bolalar nutqi va fonematik idrokini eksperemental o‘rganilishi………………………………….23
2.1 Duduqlanuvchi bolalarni ko’rikdan o’tkazish…………………………….......23
2.2 Duduqlanuvchi bolalar fonematik idrokini tekshirish metodikasi………….31
2.3 Maktabgacha tarbiya yoshidagi duduqlanuvchi bolalar nutqi va fonematik idrokini tekshirish natijalari,taxlili……………………………………………….42
2-bob yuzasidan xulosa…………………………………………………………...45
III . BOB Maktabgacha tarbiya yoshdagi duduqlanuvchi bolalar fonematik idrokini rivojlantirishda logopedik texnologiyalar………………………………..46
3.1 Maktabgacha tarbiya yoshidagi duduqlanuvchi bolalar bilan olib boriladigan korreksion ishlar tizimi………………………………………………………….46 3.2 Maktabgacha tarbiya yoshidagi duduqlanuv chi bolalar fonematik idrokini o‘yinlar orqali rivojlantirish texnologiyasi……………………………………….53
3-bobga xulosa…………………………………………………………………….61
Umumiy xulosa………………………………………………………………….62
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati………………………………………………..65

Kirish
Davlatimizning ustuvor siyosati o‘sib borayotgan yosh avlodning ma’nan yetuk, jismonan sog’lom qilib voyaga yetkazishdir. Bu borada prezidentimiz Sh.M. Mirziyoyev o‘z nutqlarida “Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma’naviy salohiyatga ega bo‘lib, dunyo miqiyosida o‘z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo‘sh kelmaydigan insonlar bo‘lib kamol topishi, baxtli bo‘lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz.” deb ta’kidlab o`tganlar .

Yoshlarga bo‘layotgan e’tiborni mamlakatimizda chiqayotgan qaror farmonlarda isbotini ko‘rishimiz mumkin.
Prizedentning 2017 yil 1 dekabrdagi PF 5270- son qaroriga muvofiq 2018 va 2019 o‘quv yilidan boshlab oliy ta’lim muassasalariga abituryentlarni qabul qilishning umumiy sonidan nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun qo‘shimcha ravishda ikki foizli kvota ajratish tartibi joriy etildi.
Ehtiyojmand oilalarning mingga yaqin qizlari, ilk bor, oliy oʻquv yurtlariga alohida davlat grantlari asosida qabul qilindi.
Prezidentimiz 2020 yil dekabr oyida Oliy Majlis va xalqqa yo‘llagan murojaatnomasida “Mavjud imkoniyat va salohiyatimiz, pandemiya davrida orttirgan tajribamiz, hamda xorijdagi ilgʻor yutuqlardan foydalanib, aholi salomatligini asrash va mustahkamlash borasidagi tub islohotlarimizni, yangi bosqichga koʻtarishimiz zarur.
Bunda, aholi, ayniqsa, yoshlarimiz oʻrtasida sogʻlom turmush tarzini keng targʻib etish – eng ustuvor yoʻnalishlardan biri boʻlishi lozim.
Umuman, har qanday jamiyat taraqqiyotida uning kelajagini taʼminlaydigan yosh avlodning sogʻlom va barkamol boʻlib voyaga yetishi, hal qiluvchi oʻrin tutadi.
Shu sababli, biz islohotlarimiz koʻlami va samarasini yanada oshirishda, har tomonlama yetuk, zamonaviy bilim va hunarlarni puxta egallagan, azmu shijoatli, tashabbuskor yoshlarimizga tayanamiz. Biz oʻz oldimizga, mamlakatimizda Uchinchi Renessans poydevorini barpo etishdek, ulugʻ maqsadni qoʻygan ekanmiz, buning uchun yangi Xorazmiylar, Beruniylar, Ibn Sinolar, Mirzo Ulugʻbeklar, Navoiy va Boburlarni tarbiyalab beradigan muhit va sharoitlarni yaratishimiz kerak. Bunda, avvalo, taʼlim va tarbiyani rivojlantirish, sogʻlom turmush tarzini qaror toptirish, ilm-fan va innovatsiyalarni taraqqiy ettirish milliy gʻoyamizning asosiy ustunlari boʻlib, xizmat qilishi lozim.
Ushbu maqsad yoʻlida yoshlarimiz oʻz oldiga katta marralarni qoʻyib, ularga erishishlari uchun, keng imkoniyatlar yaratish va har tomonlama koʻmak berish – barchamiz uchun, eng ustuvor vazifa boʻlishi zarur.
Shundagina farzandlarimiz xalqimizning asriy orzu-umidlarini roʻyobga chiqaradigan, buyuk va qudratli kuchga aylanadi.
Shu maqsadda, “Yangi Oʻzbekiston – maktab ostonasidan, taʼlim-tarbiya tizimidan boshlanadi”, degan gʻoya asosida, keng koʻlamli islohotlarni amalga oshiramiz” deb ta’kidladi.
Prezident o‘z murojaatnomasida 2021-yilga mamlakatimizda “Yoshlarni qoʻllab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili” deb, nom berishni taklif etdi
2021-yil nomida belgilangan sohalarni tubdan isloh qilish va yanada rivojlantirish boʻyicha, keng koʻlamli ishlarni amalga oshirish belgilab olindi. Bu vazifalardan birinchi navbatda bola dunyoga kelganidan boshlab, unda aynan maktabgacha boʻlgan yoshda, aqliy faollik oshadi, axloqiy-estetik va jismoniy xislatlar shakllanadi. Shu bois ham, kelgusi yillarda maktabgacha taʼlim sohasini rivojlantirish borasidagi, strategik maqsadimiz – ijtimoiy ahvolidan qatʼi nazar, bogʻcha yoshidagi har bir bolani, ushbu taʼlim yoʻnalishi bilan toʻliq qamrab olish uchun, zarur sharoitlarni yaratishdan iborat ekanligi.
Shuningdek, 2021-yilda maktabga tayyorlashning bepul tizimi bilan, 560 ming nafar 6 yoshli bolalar yoki ularning 82 foizi qamrab olinishi. Uzoq qishloqlarda maktabgacha taʼlimning muqobil shakllari yanada kengaytirilishi. Bunda, YUNISEF hamda Jahon banki bilan hamkorlikda, imkoniyati cheklangan bolalar uchun, maktabgacha taʼlimni uyda berish modeli ham yoʻlga qoʻyilishi ta’kidlandi.
Muloqot madaniyatini shakllantirish muommosi kishilik jamiyatining ehtiyojlari va talablaridan kelib chiqqan holda hal qilinadi. Shu boisdan hozirgi davrda O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g’risi”dagi qonuni, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” dasturida kasb tanlash motivlari, kasbiy tayyorgarlik, kasbiy layoqat va kasbiy mahorat bilan cheklanib qolmaslikni, balki bo‘lg’usi pedagog kadrlar shaxsiy faoliyatida kasbiy madaniyatni tarkib toptirish mutlaqo zarur ekanligi ta’kidlanadi.
.2017-yildan buyon an`anaga aylangan bu tadbirda kelgusi yillardagi asosiy ko`rsatgichlar,yangi yilga mo`ljallangan maqsad va vazifalar yurtboshimiz tomonidan e`lon qilindi va aynan ta`lim sohasiga to`xtab o`tishdi.O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 29-dekabr kunidagi murojaatnomasida,joriy yilda erishilgan natijalar ,”Ilm, ma`rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili “davlat dasturi doirasida bajarilgan ishlar aytib o`tildi. Ta`lim yo`nalishida murojaatnomada belgilangan vazifalar quydagicha:
---maktab bitiruvchilarining oliy ta`limga qamrovi 25% dan 50-60% ga yetkaziladi;
---Oliy ta`lim muassasalari davlat granti asosida qabul 2 barobar oshiriladi,shuningdek,qizlar uchun alohida davlat grantlari joriy etiladi;
---o`qishga kirish soddalashtiriladi;
---ona tiki bo`yicha bilimlarni baholashning milliy test tizimi paydo bo`ladi;
---mutaxassislikka aloqasi bo`lmagan fanlar soni ikki barobarga kamayadi;
---oliy ta`lim jarayonida kredit-modul tizimi joriy etiladi;
---pedagogik ta`limning 6 ta yo`nalishi bo`yicha o`qish muddati 3 yil etib belgilanadi;
Bundan tashqari,maktabgacha ta`lim yoshidagi bolalarni bog`chalarga qamrab olish ko`rsatgichi 60 % ga yetkazish ko`zlanmoqda Shu bilan birga,6 yoshli bolalarni maktabga tayyorlash tizimini joriy qilish davom ettiriladi.Shu maqsadda 130mld so`m mablag` ajratiladi .2020-yilda 36 ta yangi maktab qurilib ,216 tasi kapital ta`mirdan chiqariladi.Ushbu ishlarga esa 1,7 trln so`m mablag` sarflanishi rejalashtirilgan.Joriy yilda 55 ta xususiy maktab tashkil etilishi,ularning respublikadagi umumiy soni 141 taga yetkazilishi bildiriladi.
Agar biror yordamga ehtiyoj tug`ilsa, demak o`quvchining tanloviga ko`ra har qanday ta`lim ta`lim muasssasi bu yordamni ko`rsatishi kerak.Agar umumiy ta`lim muasssasida maxsus ta`lim ehtiyojlari bo`lgan o`quvchi tahsil olayotgan bo`lsa , yetrali darajada unga imkoniyatlar yaratib beriladi.