Jyul Vern, «O‘n besh yoshli kapitan». «Yangi asr avlodi»

330
Jyul Vern
Shubhasiz, allaqanday hasharot g‘o‘ng‘illayotgan edi.
Benedikt tog‘a uzoqni ko‘rolmasdi, biroq uning qulog‘i 
shunday o‘tkir ediki, ovoziga qarab, qanday hasharot 
g‘o‘ng‘il layotganini bilar edi. Ammo u bunday g‘o‘ng‘il-
lashni sira eshitmagan edi.
«Bu qanaqangi oltioyoq bo‘ldi ekan-a?» deb so‘radi u 
o‘z-o‘zidan.
Undan keyin u bu ovozning qayerdan chiqayotganini 
toparmi kanman, deb ko‘z yugurtira boshla di. Benedikt 
tog‘a entomolog bo‘lganidan uning kulbasiga uchib kirib, 
g‘o‘ng‘illagan hasharotning alohida bir yangi jonivor 
ekanini payqadi.
Benedikt tog‘a bo‘sag‘ada turib, hasharotning qayerda 
g‘o‘ng‘illayotganini diqqat bilan tinglay boshladi. Oftob 
nuri kam kirganidan, uning kulbasi qorong‘iroq edi. Olim 
ko‘p qidirganidan keyin, g‘o‘ng‘illayotgan bir qora narsani 
payqadi. Ammo bu qora narsa olimdan anchagina uzoqda 
uchayot ganidan, uni yaxshilab ko‘rolmadi.
Benedikt tog‘a nafasini ichiga yutib, jim bo‘ldi. Bu ha-
sharot uni qattiq chaqib olganda ham u jim turaverardi, 
chunki uning qochib ketishidan qo‘rqardi.
Olimning jim turganidan xotirjam bo‘lgan hasharot 
gir aylanib uchib yurgandan keyin, uning boshiga kelib 
qo‘ndi. Benedikt tog‘a shodligidan kulib yubordi. U yengil 
bir hasharot ning soch oralarida yurganini sezib turar edi. 
U qo‘lini ko‘tarib uni tutib olmoqchi ham bo‘ldi-yu, lekin 
o‘zini tiyib, to‘g‘ri ish qildi.
«Yo‘g‘-å, – deb o‘yladi Benedikt tog‘a, – men uni ush-
lay olmay qolishim mumkin. Bu ham mayli-yu, uni 
mayib qilib qo‘ysam, ish chatoq bo‘ladi. Shoshmay-chi, 
pastroqqa tushib qolar axir. Chopib yurishini qarang-a! 
Oyoqchalari bilan miyamga bosyapti-ya! Bu jonivor an-
chagina katta hasharotga o‘xshaydi. Zora burnimning 
uchiga kelib qolsa! Bir ko‘zimni qisardim-da uning qay 
bir turkumga, qay bir oilaga, qay bir kenja oilaga, qay bir 
to‘daga qarashli ekanini darrov bilib olardim-a!»

---

331
«O‘n besh yoshli kapitan»
Benedikt tog‘aning xayoli shunday edi. Ammo kichki-
na hasharot uning cho‘zinchoq boshidan to cho‘ziq burni-
gacha bo‘lgan uzoq yo‘lni yurishni xohlaydimi-yo‘qmi 
– kim biladi deysiz? Hammadan yomoni oftobda uchib 
yurgan o‘z og‘aynilariga qo‘shilish uchun uchib chiqib 
ketsa ishni pachava qiladi-da!
Benedikt tog‘a ana shundan xavotir olib, qo‘rqib ketdi. 
Entomolog hech qachon bunchalik hovliqqan emas edi. 
Hozirgacha olimlarga noma’lum bo‘lgan oltioyoqli afrika 
hasharoti uning qoq miyasida o‘tiribdi. Bu hasharot 
uning ko‘ziga ikki-uch santimetrcha yaqinlashsagina uni 
ajrata olishi mumkin.
Jonivor olimning yovvoyi chakalakzorga o‘xshash 
sochlari orasidan yurib kelib, peshonasidan qanshariga 
qarab pastga tusha boshladi. Benedikt tog‘a zo‘rg‘a toqat 
qilib turibdi: tog‘ tepasida turgan bu hasharot tog‘ etagiga 
tusharmikan-a?
«Men bo‘lganimda-ku, albatta tushardim-a!» deb o‘yla-
di entomolog.
Benedikt tog‘aning o‘rnida boshqa odam bo‘lganida bu 
xira hasharotni o‘ldirish yoki haydab yuborish uchun al-
laqachon kafti bilan peshonasiga qarsillatib urgan bo‘lar-
di. Bu hasharot ning qitiqlashiga chidab turgan, uning 
chaqib olishini to‘zim bilan kutib turgan olimni baayni 
qahramon desa bo‘ladi. Ko‘kragini tulki kemirayotgan-
da chidab turgan spartalik bilan laxcha cho‘g‘ni qo‘lida 
ushlab turgan rumolik Benedikt tog‘adan ham chidamli 
emas edilar. Bu entomolog olim o‘sha ikki qahramonning 
naslidan bo‘lsa ke rak!
Hasharot esa olimning peshonasidan yurib kelib, 
qansharida dam oldi... Benedikt tog‘a qattiq hayajonga 
tushdi: hasharot yuqoriga chiqarmikan yoki burniga 
tusharmikan-a?
Hasharot pastga tusha boshladi. Benedikt tog‘a uning 
oyoq bosishlarini sezib turdi. Jonivor chapga ham, o‘ngga 
ham qayrilmadi. Lekin u hozir olimga juda zarur bo‘lgan 

---