1.2-rasm.
Suv om bori
gidrouzeli rejasi:
/ — tu p r o q t o 'g 'o n ; 2 — suv
o lu v c h i i n s h o o t;
3 —
b o sh
k a n al; 4 va 5 — suv tas h lo v c h i
in s h o o tla r;
6
—
tu ta s h tiru v c h i
in sh o o t; 7 v a — lim a n kanali
va sh lu z ;
9 —
suv o m b o ri.
U m u m a n suv x o ‘jaligi m a q s a d la rin i y e c h ish u c h u n x iz m a t qiluvchi
m a ’lu m uzoqlikdagi m asofada joylashgan gidrouzellar m ajm uasi
gidrotizim lar
d eb ataladi.
Hozirga q ad ar Mustaqil davlatlar h a m d o ‘stligida h a m ju d a k o ‘p m iq d o rd a
g id ro tiz im la r q u rilg an b o 'lib , ularga 0 ‘rta Osiyo, U k r a in a va Shim oliy
Kavkazdagi s u g 'o ris h h a m d a yaylovlarga suv ch iq arish tizim lari, M oskva,
V olga — D o n k anallaridagi suv tra n sp o rti h a m d a
irrigatsiya inshootlari va
b o s h q a la r m isol b o 'l a oladi.
1 . 1 . 3 . T o ‘g ‘o n la r va u la rn in g ta sn ifi
Bajaradigan vazifasiga k o 'r a , t o ' g ' o n l a r suv sa th in i k o 'ta ru v c h i va suv
om bori to 'g 'o n la r ig a b o 'lin a d i.
B i r i n c h i xil t o ' g ' o n l a r d a r y o d a n suv o lis h , u n d a o q ib k e l a d ig a n
c h o 'k i n d i l a m i kanalga o 'tk a z m a s d a n tu tib q olish,
d a ry o e nergiyasidan va
tr a n s p o r t u c h u n fo y d alan ish h a m d a e k in m a y d o n la rin i su g 'o rish u c h u n
q u lay sh aro it tu g 'd iris h m a q sa d la rid a quriladi.
Ikkinchi xil t o 'g ' o n l a r e sa suv m a n b a la rid a n xo'jalik u c h u n foydalanish
maqsadida daryoda oqib keladigan suvni tartibga soladi va katta suv om borlari
u c h u n m o 'lja lla n ib , b a la n d qilib quriladi.
T o 'g ' o n l a r balandligiga q a ra b bir q a n c h a tu rlarg a b o 'lin a d i. A gar suv
o q im i t o ' g ' o n o ld id a 15 m ga c h a d im la n s a , b u n d a y t o 'g ' o n l a r
past bosim li,
15—50 m g a c h a d im la n sa , o 'r t a bosimli va 50 m d a n o rtiq d im la n sa , yuqori
bosim li t o 'g ' o n l a r deyiladi.
Suv o m b o r i g idroenergetika, su g 'o rish , suv tran sp o rtin i taraqqiy ettirish,
s h u n in g d e k , to s h q in g a qarsh i kurashish u c h u n x iz m a t qiladi. O d a td a , suv
o m b o r i xalq xo 'jalig in in g bir n e c h ta ta rm o q la ri ehtiyojlarini q o n d ira d ig a n
kom pleks vazifalarni bajaradigan qilib quriladi.
9
T o ‘g ‘o n va suv o m b o ri u c h u n jo y ta n la s h d a
topografik va geologik
s h aro itlarn i, s h u n in g d e k , iqtisodiy, sanitariya-gigiyena talablarini inobatga
olish zarur. Bu talablarga javob bera oladigan t o ‘g ‘on qurish u c h u n vodiyning
t o r va yuqori qismi kengayib borad ig an jo y ta n la n ish i,
jo y n in g geologik
sharoiti esa t o ‘g ‘o n qurish u c h u n qulay h a m d a suv o m b o r in in g havzasi iloji
b o ric h a suv siljita o lm aydigan g ru n tla rd a n tashkil to p g a n b o ‘lishi shart.
T o ‘g ‘o n l a r b o s h q a y a n a b ir q a n c h a belgilari:
ishlatiladigan qurilish
m aterialining turi; konstruksiyasi va to 'g'on ustidan su v о ‘tkazishiga nisbatan
ha m tasniflanadi.
Ishlatiladigan qurilish m aterialining tu rig a k o ‘ra : 1) tu proqni q u ru q holida
t o ‘kib yoki uyib q u rilad ig an tuproqli; tosh t o ‘kib yoki
toshni q o rish m a siz
terib quriladigan; 2) betonli va to sh n i q o ris h m a la r bilan terib quriladigan;
3) te m ir-b e to n li; 4) turli xil m a te ria lla rd an quriladigan t o ‘g ‘o n la r mavjud.
a
-3L
1.3-rasm.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: