Ер тузишни лойихалаш

Ерларни 
трансформациялаш 
ва 
яхшилашнинг 
иқтисодий 
самарадорлигини ҳисоблаш
Ер 
турлари 
1 гектарга 
Барча 
майдондан 
Ерларни 
транс-фор 
мациялаш 
Капитал 
харажат-лар 
турлари, сўм 
Қопланиш 
муддати, 
Майд
о-ни, 
га
маҳсуло
т 
чиқиши 
маҳсу
-лот
баҳос
и, 
маҳсу
-лот
тан- 
Соф
дар
о-
мад, 
маҳсу
-лот 
баҳос
и, 
соф 
дар
о-
мад, 
қўши
м-ча 
соф 
даро-
ва 
яхшилаш 
бўйича
иш-лар 
турлари 
1 гек-
тарга 
ҳам-
маси 
йил 
озуқа сўм нарҳи сўм сўм сўм мад

---

301 
ц бирл
и-ги, 
ц 
, сўм 
, 
сўм 
Бўз ер (мол 
бо-қиш 
учун фой-
даланилади
) 
Тоза 
табиий 
пичанзорла
р 
Тоза 
табиий яй-
ловлар 
Йўллар 
тагида-ги 
ерлар 
Жами 
Ҳайдалма 
ерлар 
Жами 
24 
105 
13 
2 
144 
144 
144 
10 
12 
20 
- 
- 
20 
- 
2 
5,16 
4,0 
- 
- 
-
- 
20 
5,16 
40 
- 
- 
240 
- 
- 
20,6 
- 
- 
- 
120 
- 
20 
31,0 
40 
- 
- 
120 
- 
480 
5418 
520 
- 
6418 
120 
- 
480 
325
5 
520 
- 
425
5 
172
8 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
13025 
Шудгорлаш
, ўғитлаш 
Шудгорлаш
, устки 
қатламни 
юмшатиш,
ўғитлаш
Чуқур 
ҳайдаш 
ўғитлаш 
- 
- 
500 
500 
500 
800 
- 
- 
-
12000 
6500 
6500 
1600 
72600 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
6,6 
- 
- 
Ҳисоб-китоблар 
1990 
й. 
баҳоларида 
бажарилган. 
Капитал 
ҳаражатларнинг қопланиш даври Т=(72600:13025)+ 
0,5 (1+1)=6,6 йил; самарадорлик коэффициенти Е=1/6,6 = 0,15. 
Шундай қилиб, ер турларини ташкил этишнинг ҳар хил ечимларини 
асослашда қуйидаги асосий иқтисодий кўрсаткичларни ҳисоблаш зарур: 
ерларни қишлоқ хўжалиги учун ўзлаштириш, трансформациялаш, 
яхшилаш, дарахтларни ўтқазиш учун капитал ҳаражатларни; 
янги ерларни ўзлаштириш натижасида ялпи маҳсулотнинг ўсишини; 
ишлаб чиқаришнинг амортизация ажратмалари ва эксплуатация 
харажатларини; қўшимча агротехника тадбирларини амалга оширишнинг 
харажатларини; 
транспорт 
харажатларини; 
қишлоқ 
хўжалик 
техникасининг бефойда юришлари,айланишлари ва кириб-чиқишлари, 
ташкилий ва техник сабаблар бўйича туриб қолишлари ҳаражатларини 
ҳисобга оладиган, ер турларига механизмлар билан ишлов бериш учун 
харажатлар қўшилган йиллик харажатларни;
қўшимча йўллар ва ариқлар тагидаги ерлардан олинмайдиган 
маҳсулотни (зарарни);
ерларни трансформациялаш ва яхшилаш, дараҳтларни ўтқазиш 
ҳисобига соф даромаднинг ўсишини; 
келтирилган харажатларни;
капитал харажатлар самарадорлиги коэффициентини; 
соф даромаднинг келтирилган харажатларга нисбатини (лойиҳа 
ечимларини солиштиришда фойдаланилади).

---

302 
Амалиёт кўрсатадики, экологик ва табиатни муҳофаза қилиш 
талабларига риоя қилинганда энг юқори иқтисодий самарадорликка тоза 
табиий яйловларни, пичанзорларни, бўз ерларни, чакалакзорларни 
ҳайдалма ерларга трансформациялашда, ҳамда яйловлар ва пичанзорларни 
тубдан яхшилашда эришилади. 
Дарахтларни ўтқазиш (боғлар, узумзорлар) ерларни суғориш ва 
қуритиш, ботқоқларни, қумликларни ўзлаштириш бўйича тадбирлар ҳам 
самарали, лекин улар узоқ давом этади. Бузилган ерларни 
рекультивациялаш, каръерларни, ўрмонларни ўзлаштириш кам самара 
беради. Ер турларини ташкил этиш бўйича тадбирларнинг катта қисми 
капитал харажатлар билан боғлиқ бўлгани учун, қўшимча инженерлик 
изланишлари ва смета-молия ҳисоб-китоблари-ни ўтказиш талаб қилинади, 
хўжаликда ички ер тузиш лой-иҳаси маълумотлари мос ишчи лойиҳаларда 
аниқлаштирилади.