Elektromexanika

+++++++++++++++++++++++

18. MAGNITLI ISHGA TUSHIRGICHLAR.

Tarmoqda to’la kuchlanis bolganida ulanadigan qisqa tutashtiriladigan asinxron dvigatellarni ishga tushirish ucun ishlatiladigan qurilmalar magnitli ishga tushirgichlar deyiladi. Ular dvigatellarni yuklama ortib ketganda va kuchlanish kamayib ketganida himoya qiladi, qisqa tutashuvlardan himoya qilush uchun saqlagichlar qo’yiladi. Magnitli ishga tushirgich uch qutbli kontaktordan, tok relesidan, ya’ni dvigateni tokning ortib ketishidan himoya qiluvchi issiqlik relesi va umumiy yashikka qurilgan bilokirovka kontaktlardan iborat. Boshqarish knopkalari alohida, odatda ishlab chiqaruvchi mashinaga o’rnatiladi. Agar dvigatelning aylanish yo’nalishini o’zgartirish kerak bo’lsa, magnitli ishga tushirgichda ikkita magnitli ishga tushirgich: “olg’a” va “orqaga” yurish magnitli ishga tushirgich bo;lishi lozim. Bunday ishga tushirgich 28–rasmdagi sxemada uning detallarini qabul qilingan standart bo’yicha belgilab ko’rsatilgan.

Dvigatelning statori 1 tarmoqqa saqlagich 2 lar orqali ulanadi, bu saqlagichlar magnit ishga tushirgichlarning olg’a (OL) va orqaga (ORQ) yurgizuvchi ishchi kontaktlari va issiqlik relesining isitish elementlari 3 ni tutashtiradi. Boshqarish zanjiri “to’xtatish” (T) knopkasidan, olg’a (OL) va orqaga (ORQ) yurgizish knopkalaridan, old va orqaga yurgizish magnitli ishga tushirgichlar 4 elektromagnit chulg’amlaridan va issiqlik relelarining ajratuvchi kontaktlari 6 dan (bu kontaktlar 28–rasmda tutashgan holatda ko’rsatilgan) iborat OL va ORQ knopkalari mos ravishda Ol va ORQ magnitli ishga tushirgichlarining tutashtiruvchi kontaktlari 5 (blok - kontaktlari) bilan blokrovka qilinadi.
Dvigatelning aylanish yo’nalishini o’zgartirish uchun  va  fazalar simlarining o’rinlarini almashtirishga to’g’ri kelgani uchun ikkala magnit ishga tushirishning bir vaqtda ulanish ehtimolini blokrovka yo’li bilan yo’q qilish kerak, chunki bir vaqtda ulansa, fazalar qisqa tutashib qoilgan bo’lar edi. Bunday blokrovka OL va ORQ knopkalarini tegishlicha qurish va ulash yo’li bilan amalga oshiradi. Ikkala knopkaning bir juftdan ajratuvchi (yuqori) va tutashtiruvchi (pastki) kontaktlari boladi.
“Olg’a” yurgizish quydagicha bo’ladi. OL knopkani bosganda uning yuqori kontaktlari ajralib, pasdtki kontaktlari tutashadi. Tok  fazadan T knopka, OL knopkasining tutashgan pastki kontaktlari, ORQ knopkasining tutashgan yuqori kontaktlari, OL magnitli ishga tushirgichlar elektromagnitining chulg’ami, issiqlik relelari 6 ning tutashgan boshqarish kontaktlari orqali  fazaga keladi. OL ning ishchi kontaktlari va OL ning 5 blok – kontaktlari tutashadi va OL knopkasini qo’yib yuborishi mumkin. Tok uchun O R Q ning elektromagnitni chulg’ami 4 orqali zanjir ajralgan bo’ladi. Kuchlanish pasayib, OL ning elektromagnitni chulg’amida tok kamayganda va yuklama ortib ketib issiqlik relelari 3 boshqarish kontaktlari 6 ni ajratganda dvigatel’ avtomatik uziladi. Dvigatelni to’xtashish zarur bo’lib qolganda T knopka bosiladi. Dvigatel’ “orqaga” ham xuddi shunday yurgiziladi. Rasmdan ko’rinib turganidek, knopkalar bir vaqtda bosilganda dvigatel’ ulanmaydi chunki OL va O R Q ning boshqarish zanjirlari ajratilgan boladi.

28–rasm. Magnitli yurgizgich.