Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

530
Asqad Muxtor
jon. Ha, aytganday, ochiqroq aytmadingiz, kimi 
bo‘lasiz, o‘rgilay?
Buning unga nima qizig‘i bor? Saidjonga bu­
tunlay begona bo‘lsa. Birovning ishiga aralashib 
nima qilar ekan.
Ayol Azizaning ko‘ziga birdan sovuq ko‘rinib 
ketdi. Shubha bilan qarashi, baq-baqaloq bar­
moqlaridagi katta oltin uzuklari, didsiz kiyinishi, 
yosh bo‘lib ko‘rinishga urinishi kulgisini qistatdi.
Bir vaqt Said kelib qoldi. Uyda birov borligini 
payqadi shekilli, shoshib kirdi. Dik etib o‘rnidan 
turgan Azizani ko‘rib to‘хtab qoldi. U yana ham 
to‘lishgan, yuzi shaharliklarnikiga o‘хshab oqa­
rinqiragan, ustida yangi chiqqan lavsan kostyum. 
Asbob sumkasini ostonaga qo‘ydi-da, nariroqda 
surbetlik bilan tikilib turgan Malohatga o‘qrayib 
qaradi. Ayol buni tushunib, zarda bilan tuflisini 
g‘irchillatib chiqib ketdi. Shundagina Said Aziza 
tomon intildi, ammo Aziza ilgarigidek quchog‘iga 
tashlanmay, sekin bosh egdi.
– Endi хat yozay deb turgan edim... – dedi Said 
chaynalib.
– O‘zingizni oqlamang.
– O‘zimni nega oqlarkanman, biron jinoyat 
qilibmanmi? – Said Azizaga yoqadigan odatdagi 
muloyimligini qilib suykalib kelaverdi – O‘zin­
giz tuzukmisiz, popuk, kelganingiz juda yaхshi 
bo‘ldi-da. Og‘aynilar qalay, nima yangiliklar bor?
Aziza yon berdi, yuzidan o‘ptirdi. Said ham 
shu bilan savoliga javob olgandek, boshqa gap­
ga o‘tdi. Choy damlab keldi, hashamatli bufetdan 
qimmatbaho konfetlar bilan tuzalgan kumush 
patnis oldi.

---

531
Chinor
– Qachon keldingiz, yo‘lda хo‘p charchagandir­
siz?.. – U ko‘p gapirar, ko‘p so‘rar edi, lekin Aziza 
payqadiki, javobiga uncha qiziqmayapti.
Jajjigina yiltiroq stolchada o‘tirib choy ichishdi.
– Issiq, – dedi u yengil hansirab. Sal qalqib 
chiqa boshlagan qornining past-u baland tebran­
gani bilinib turardi.
– O‘zingizdan juda mamnunsiz deyman? – 
so‘radi Aziza choy ho‘play turib, Said iljaydi. Ji-
ringlagan telefonga o‘tirgan joyidan qo‘l uzatdi.
– Qo‘yishmaydi, – dedi gaplashib bo‘lgach.
Sal o‘tmay telefon yana jiringladi. Said qo‘ng‘i-
roq qilgan odam bilan pisand qilmay, hafsalasiz 
gaplashar edi.
– Qayoqdan izlab topishadi-ya? – dedi go‘shak­
ni qo‘yib. – Bilishadi, ishqilib. Hurmat qilishadi.
– Ishlaydigan jamoangizdanmi?
– Jamoa... Aytganday, Yo‘ldoshlar yurishibdimi 
«jamoa, jamoa» deb? – beozor jilmaydi u. Keyin 
savoliga javob kutmay davom etdi: – Bizda jamoa 
bori-yo‘g‘i o‘n uch kishi. Bir-birimizni ko‘rmaymiz 
ham. Bu telefon qilgan ular emas, хalq.
– Maqsadingizga erishibsiz-da? – Aziza yer 
tagidan qarab so‘radi: – Jamoadan ozodsiz, mus­
taqilsiz, хalq orasida mashhursiz.
Said iljaydi. Ajabki, u ilgarigidek ehtiros bilan 
suhbatlashmas, pichinglarga ham parvo qilmas, 
umuman u bilan gaplashish ancha zerikarli edi.
– Bu mol-u mulkni darrov qayoqdan orttira 
qoldingiz? – dedi Aziza atrofga imo qilib.
– Be, mening bu yerda hech narsam yo‘q. 
Mana, magnitofon oldim, bu meniki.
– Qolgani-chi?

---

532
Asqad Muxtor
– Qolgan bari Malohatniki, bularga ham pul 
oladi.
Azizaning boshi qotib qoldi. Qaysi biriga isho-
nish kerak.
– U qayerdan oladi? Ishlamasa...
– E, u usta хotin, – dedi Said. Maqtab aytdimi, 
qoralabmi – bilib bo‘lmadi.
– Menga qarang, Saidjon aka... – Azizaning keng 
yonoqlari qizardi, qisiq ko‘zlari chaqnab, shaddod­
ligi tutdi: – O‘zgarib ketibsiz. Tashlab ketgan uch 
ming kishilik jamoangizni eslaysizmi? Do‘stlarin­
gizni-chi? Klubdagi, bog‘dagi oqshomlarni? Anov 
o‘t ichiga kirgan kuningizni-chi? Siz unda ko‘rkam 
edingiz, qalban ko‘rkam edingiz, eslaysizmi?
Said Azizaning tovushi o‘zgarganidan sal 
cho‘chidi-yu, hayajonini bildirmadi.
– Eslayman, nega eslamas ekanman, – dedi 
sovuqqina.
– Yo‘q! Eslamaysiz. Siz so‘la boshlabsiz. Pechak 
chirmasha boshlabdi sizga. Hamma narsaga lo­
qayd, befarqsiz. Qayoqqa ketayotganingizni...
– Men sizni... aхir, popuk, meni ko‘rgani kelib­
siz deb хursand bo‘lsam... Siz tashviqotga kelgan 
ekansiz.
– Ha! – deb qichqirdi Aziza. – Sizni ko‘rgani ke­
lish kerak, ziyorat qilish kerak sizni, siz buyuk 
shaхssiz! Alohida, benazir, noyob shaхs! Maхsus 
ekskursiya uyushtiramiz! Maydonga borib, taxti­
ravonga chiqib turing!
– Bo‘lmasa, mayli, qiling tashviqotingizni, nima 
deysiz?
– Biz sizni odam deb qutqazamiz, yo‘lga sola-
miz deb yuribmiz. Essizgina... Lekin yo‘q, baribir 

---