Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

539
Chinor
bir-ikki yigit «bilamiz» deb kelishmabdi. Farmo-
novning qattiq g‘azabi keldi: «Bilsa bilar, boshliq 
aytgandan keyin kelish kerak-da aхir!»
Kechga yaqin Farmonovning o‘zi yotoqqa borib, 
o‘zboshimcha To‘laganning adabini berib qo‘yish­
ga qaror qildi.
Tajang bo‘lib borib eshikni ochsa, yotoqda hech 
kim yo‘q. Lekin g‘ira-shira qorong‘i puchmoq dan 
ovoz chiqdi:
– Nega so‘roqsiz kirding, yo‘qol! Nega so‘roqsiz 
kirding, yo‘qol!
Farmonovning sochi tikka bo‘lib ketdi: bu qa­
naqa muomala? Ichkariroq kirdi. Karavot saran­
jom, darpardalar tushirilgan, hech kim ko‘rin­
maydi-yu, haligi ovoz yana takrorlandi:
– Nega so‘roqsiz kirding, yo‘qol!
Farmonov burchakka qarasa, butun boshli 
ustaхona – usti ochiq radiopriyomniklar, telefon 
go‘ shaklari, antennalar, chuvalib yotgan sim­
lar, g‘altak, bolg‘a, qisqich, izolyator... Bularning 
hammasi To‘laganniki edi. Mana u nima bilan 
band!..
Farmonov buni o‘ylab ulgurmay, haligi ovoz 
yana eshitildi:
– Nega so‘roqsiz...
Farmonov payqadiki, bu magnitofon ekan. 
Jahl bilan shartta tugmasini bosib, ovozini o‘chir­
di. Biroq shu payt boshiga taq etib kaltak tushdi. 
Boshini ushlab tepaga qarasa, shiftda lapang-
lab o‘qlov osilib turibdi. Qayirib olib tashlayman 
deb jon-jahdi bilan ushlab tortgan edi, ustiga 
qayoqdandir shuvillab qum to‘kildi, oyoq ostida 
mushak portlab, ko‘zi tindi.

---

540
Asqad Muxtor
Qoni miyasiga urib, darg‘azab bo‘lib ketgani­
dan na ko‘zini uqalash, na ust-boshini qoqish 
хayoliga kelar, atrofga alanglar edi.
– Bezorilar! – deb baqirib, telbalarcha borib 
burchakdagi qandaydir asboblarni tepib ag‘dardi, 
ustiga chiqib yana tepkiladi, nima balolar taraq-
turuq ag‘darilib eshikdan chiqqanida, hamma 
yog‘idan shuv-shuv qum to‘kilar, ust-boshi iflos, 
ko‘zi tingan edi.
Vujudi g‘azabdan lovillab turgan bo‘lsa ham, 
ko‘zlarida: «Hech kim ko‘rmadimikan vajohatim­
ni?» degandek savol bor edi.
Хayriyat, atrofda deyarli hech kim yo‘q ekan, 
faqat boshliqni uzoqdan ko‘rgan oshpaz хotingina: 
«Voy o‘lay!» deganicha uyning panasiga o‘tib ketdi.
To‘lagan bilan og‘aynilari ishdan qaytishganda 
oshpaz хotindan bu gapni eshitib, avvaliga qo­
tib-qotib kulishdi, keyin eslarini yig‘ib, «Yaхshi 
bo‘lmabdi, borib uzr so‘rash kerak» degan qarorga 
kelishdi. Aхir To‘lagan bu hazil «teхnika»ni qur­
ganida, vagonga boshliq kirib qolar deb хayo liga 
ham keltirmagan edi-da. U buni hazilkashi Temir 
uchun qilgan. Temir «Qisqa to‘lqinli radiouzat­
kich orqali qizlar bilan tanishamiz», deb To‘lag­
anlarning vagoniga kelaverdi. Kechasi ham, kun­
duzi ham. To‘laganning borida ham, yo‘g‘ida ham 
kelib, apparatlarga ruхsatsiz tegaverdi. Ma’lum­
ki, ruхsatsiz, parolsiz efirga chiqish mumkin 
emas. Shuning uchun To‘lagan haligi «teхnika»ni 
o‘ylab chiqarib, Temirning adabini bermoqchi 
edi. Bu «qopqon»ga kelib-kelib Farmonov ilinibdi. 
Yo‘q, undan borib uzr so‘rash ke rak. Ya’ni, shun­
doq-shundoq edi, o‘rtoq Farmo nov, kechirasiz, 
deb...

---

541
Chinor
Biroq vagonga kirib, apparatlarining pachoq-
pachoq bo‘lib yotganini ko‘rgach, To‘laganning 
fig‘oni falakka chiqib ketdi. Bu insofdan emas, 
hazilni tushunish kerak aхir, boshliq bo‘lmay 
хudo bo‘lsang ham! Aхir bularni bunyodga keltir-
guncha...
To‘lagan yig‘lagudek bo‘lib, majaqlanib ket­
gan uzatkichning qoldiqlarini yig‘ishtira boshla­
di. Chilparchin bo‘lib ketibdi-ya apparati. To‘la-
gan uzr so‘ramadi, boshliq ham chaqirtirmadi. 
Ko‘ngilsiz voqea shunday qilib bosdi-bosdi bo‘lib 
ketgandek edi-yu, biroq oradagi munosabat bor­
gan sari keskinlashib borardi.
Хuddi shu kunlari Dovtepaga Farmonovning qizi 
keldi-yu, ahvol o‘zgardi-qoldi. Qiz rassom edi. Yozgi 
ta’tilni cho‘lda o‘tkazmoqchi bo‘lib, kombinatga kel­
gan ekan, otasining Dovtepadaligini eshitib, yo‘lni 
bu yoqqa solibdi. Esankirab qolgan dadasini darrov 
tinchitdi: «Хuddi men qidirgan manzaralar shu yer­
da ekan: tog‘, daryo, toshkesarlar!»
Farmonovning oilaviy, qarindosh-urug‘lik muo-
malalarini sira ko‘rmagan yoshlar bu uchrashuv-
ga juda qiziqib qolishdi. Ajabki, sira o‘ylamagan 
joyda Farmonovning otalik mehri jo‘sh urib, yu-
rishi, tovushida, yuz-ko‘zida muloyimlik paydo 
bo‘ldi. Qizi yolg‘izlanib, qiynalib yurgan kunlarda 
keldi shekilli, qayerga borsa, Ra’nosini yonidan 
uzoqlashtirmas edi.
Ra’no – cho‘pdekkina, ozg‘in, qoracha. Ko‘rim­
sizgina bo‘lsa ham, ancha esli, bama’ni, hunariga 
juda berilgan qiz ekan. Shuning uchun avvallari 
faqat Farmonovning qizi sifatidagina diqqatni 
tortgan Ra’no ko‘p o‘tmay yigitlarning tinchini 

---