6-amaliy mashg’ulot. Mavzu: Xususiy vaziyatdagi tekisliklar Tekislikning o’zaro holati. Mashq’ulot rejasi

6.29-shakl.
6.19. Boltlar. Bolt silindrik sterjendan iborat bo'lib, uning bir uchi kallakli, ikkinchi uchi rezbali boladi (6.30 va 6.31-shakllar). Boltlar kallagining shakli olti qirrali, kvadrat, yarim yumaloq, konus shaklida va kallagining osti kvadratli yoki «murtakli» qilib ishlanadi. Boltlar dag'al, normal va yuqori aniqlikda tayyorlanadi.
Boltlar kallagining shakli va o'lchamiga, sterjenning shakliga, rezbasining qadamiga, bajarilishi, ko'rinishiga va tayyorlanish aniqligiga qarab ajraladi (6.30-shakl).
Boltning bajarilishiga qarab sterjenda shplint uchun teshik (6.30-shakl,b) yoki boltning o'z-o'zidan buralib ketmasligi uchun kallagida sim bilan bog'lab qo'yishga mo'ljallangan ikkita teshik (6.30-shakl,c) o'yilishi mumkin. Kallagining o'lchamiga qarab boltlar normal kallakli va kichraytirilgan kallakli bo'ladi. Yarim yumaloq va yashirin kallakli boltlar kallagi ostida murtakli qilib tayyorlanadi (6.31-shakl, a, b). Yarim yumaloq va yashirin kallakli boltlarning kallagi osti kvadratli qilib tayyorlanadi (6.31-shakl, c, d).

6.30-shakl.



6.31-shakl.

Boltlarni berilgan sterjen diametriga nisbatan taxminiy o'lchamlarda chizish mumkin (6.32-shakl). Bolt rezbasining diametri d=24 mm berilgan bo'lsa, qolgan o'lchamlari, masalan, rezbasining ichki diametri d₁=0,85=20 mm, kallaginig burchaklarini qamrab oluvchi aylana diametri D=2d=48 mm, kallagining kalit bop o'lchami yasash yo'li bilan aniqlanadi yoki 1,73d olinadi. Kallagining balandligi H=0,7d=17 mm, rezbasining uzunligi l₀=2d+6=54 mm, faskasi c=0,15=3 mm, bolt kallagi burchaklarining uchlaridagi burchagi 120° li konussimon faska bilan kesishishdan hosil bo'lgan yoqlaridagi giperbolalar o'rniga R=l,5d va R=d radiusli aylana yoylarida chiziladi. Boltning uzunligi 1 (bolt kallagi H uning uzunligiga kirmaydi) biriktiriluvchi detallarning qalinliklariga bog'liq bo'ladi, ya'ni l=H₁+H₂+l,3d olinadi.

Boltni quyidagi bosqichlarda chizish tavsiya etiladi (6.33-shakl, a, b, c):

1. 
   Boltning simmetriya o'qi chiziladi va d=30 mm li hamda D=60 mm li katta va kichik silindrlar chiziladi (6.33-shakl, a).
   
2. 
   Boltning kallagi yasaladi va rezbasining uzunligi aniqlanib chiziladi hamda faskasi qo'shib chiziladi (6.33-shakl, b).
   
3. 
   Boltning kallagi 6.33-shakl, c dagi kabi chiziladi hamda chizma taxt qilinadi (6.33- shakl,d).
   

Boltning kallakisini aniq chizish 6.34-shaklda ko'rsatildi.