6-amaliy mashg’ulot. Mavzu: Xususiy vaziyatdagi tekisliklar Tekislikning o’zaro holati. Mashq’ulot rejasi

6.40-shakl.



6.41-shakl.


6.25. Gaykalar. Bolt yoki shpilkaga burab kiritiladigan rezba teshikli detal gayka deyiladi. Gayka olti qirrali yoki kvadrat shaklida hamda gayka-barashka (qo'lda buraladigan quloqli gayka) ko'rinishida tayyorlanadi. Olti qirrali gaykalar eng ko'p tarqalgan bo'lib, o'zining konstruktsiyasi bo'yicha oddiy, o'yiqli va tojsimon, normal, past (ensiz), baland (qalin) va juda baland, bir yoki ikki faskali, faskasiz qilib tayyorlanadi (6.42-shakl). Ensiz gaykalarda H=0,5d, normal gaykalarda H=0,8d va baland gaykalarda H=l,5d ga teng qilib bajariladi.
Gaykalar dag'al C aniqlikda, normal B aniqlikda va yuqori A aniqlikda hamda mayda qadamli qilib tayyorlanadi.
Gaykalar uch xil ko'rinishda bajariladi: 1-bajarilishda (6.42-shakl, a) ikki tomonlama tashqi konussimon faskalar ishlanadi. 2-bajarilishda bir tomonlama konussimon faska ishlanadi (6.42-shakl, b). 3-bajarilishda gayka toretsining bir tomonlama silindrik yoki konussimon chiqiq ishlanadi.
Gaykalar ish sharoiti va belgilanishiga qarab tanlanadi: o'q bo'yicha yo'nalgan zo'riqish ko"p bolgan xollarda, ish jarayonida rezbali birikmalarni tez-tez ajratib turishga to'g'ri keladigan vaqtlarda baland va eng baland gaykalar ishlatiladi. O'q bo'yicha zo'riqish kam bo'lgan xollarda ensiz gaykalardan foydalaniladi. O'zgaruvchan kuch va titrash ta'sirida boladigan birikmalarda shplintga mo'ljallangan tojsimon yoki o'yig'i bor gaykalar ishlatiladi (6.42-shakl, c).
Gaykaning konstruksiyasi va o'lchamlari standart bilan belgilangan. Lekin uni berilgan rezba diametri d ga nisbatan taxminiy o'lchamlarda chizish mumkin (6.43-shakl).

6.42-shakl.