1-tema: Hu’jjettaniwshiliq pán sipatinda. Hújjet hám oniń wazipalari. Málimleme hám hújjet túsinigi. Reje

Málimleme mákanındaǵı tekst
Teksttegi maǵlıwmatlar hújjet temasında ǵárezsiz turmısqa iye. Tekst avtorı ádette oqıwshıdan yamasa awdarmashıdan lingvistik, mákan -zaman, materiallıq shegaralar menen ajıralıp turadı. Tekst, sonıń menen birge, avtordıń ózi tárepinen dialogik sharayatlardan uzaqlasadı, sebebi ekinshisi endi onıń ortalıǵı hám jaǵdayı menen tikkeley baylanıslı bolıwı múmkin emes. Biraq bunday ajırasıwdı joǵaltıp, soǵan qaramastan, tekst haqıyqat penen baylanısın joǵatpaydı, bálkim informaciya maydanına qosıladı. Tekstlerdi islep shıǵarıw bolsa informaciya mákanın shólkemlestiriw usılı bolıp tabıladı.
Informaciya maydanı - bul materiallıq hám ideal kategoriya. Onıń materiallıq tiykarın informaciya resursları (hújjetlestirilgen maǵlıwmatlar kompleksi jáne onı izlew quralları) hám baylanıs kanalları quraydı. Húkimdar jámiyetlik sezimleriniń mazmunın óz ishine alǵan háreket, mánis, mánistiń rawajlanıwında ideal tárep payda boladı.
Informaciya maydanı aymaqlıq, sektoral, mashqalalı, milliy hám etnik materiallıq baylanıslardan ibarat bolıp, tariyxıy social maǵlıwmatlardıń salıstırǵanda avtonom pánlerge hám mashqalalı tarawlarǵa bóliniwi nátiyjesinde qáliplesken. Informaciya mákanınıń shegaraları tómendegi kriteryalar menen belgilenedi:
• tariyxıy túrde ornatılǵan kommunikativtiń bar ekenligi sistema, onıń shegaraları, sebebi informaciya mákanı materiallıq tasıwshılar háreketi jardeminde. Informaciya, hújjetler, olardı tasıw qurallarınıń materiallıq tasıwshılarınıń keńisliktiń rawajlanbaǵan aymaqlarına kirip barıwı informaciya mákanı shegaraların barǵan sayın kúsheytirmekte;
• lingvistik hám kommunikativ túsinik. Boslıq túsinikli hám isleytuǵın tillerdi, sub'ektlerdiń kommunikativ birlespesi tárepinen sheklengen;
• jasırın mánislerdi, mánislerdi, qaraslardı, motivlardı túsiniwdi jáne de tolıq hám jeterlishe atqaratuǵın etnomádeniy ortalıq. Shegaralar ishindegi informaciya maydanı bir jınslı emes hám hár túrlı tıǵızlıqqa iye. Onıń qısıqlıǵına tásir etiwshi tiykarǵı faktorlar - bul hár qıylı aymaqlarda informaciya almasınıwı tezligi menen baylanıslı bolǵan social -materiallıq processlerdiń tezligi. Informaciya almasınıw tezliginiń asıwı, óz gezeginde, hújjet derekleriniń kóbirek kontsentratsiyasına hám jergilikli sheklengen jaylar - qalalarda rawajlanǵan baylanıs tarmaǵına alıp keledi. Xızmetlerdiń tarmaq differentsiatsiyası informaciya mákanınıń tegis emes qısıqlıǵına da tásir etedi, sebebi iskerliginiń ayırım túrleri kóbinese úlken social áhmiyetke iye boladı, sebebi bul iskerliginiń ónimleri - paydalanıwda aktivlik asadı, usınıń menen birge olar jedel rawajlanıw ushın túrtki aladı hám usınıń menen birge informaciya almasınıwın aktivlestiriw. Informaciya maydanı social tárepten shártlengen. Maǵlıwmatlar, ruwxıy qádiriyatlar jáne social normalardıń ko'p múyeshli birikpeleri hújjetlerde tákirarlanadı hám dúńyaǵa kózqarastıń artıqmashliǵin sáwlelendiredi. Hár bir avtor ózi menen átirap-ortalıq ortasındaǵı sáykes emeslik, kelispewshilikten ayrıqsha qolaysızlıq sezimlerine uyqas túrde tekst jaratadı, hádiyse hám hádiyselerdiń sebeplerinde barlıq zat ápiwayı hám túsinikli bolǵan informaciya modelin jaratılıwma háreket etedi. Solay etip, avtor sırtqı ortalıqtı shólkemlestiriw ushın málim bir qaǵıydalar sistemasın belgileydi hám óz qaraslarınıń tarqalıw xarakterine, olardıń jámiyettegi háreketiniń intensivligine qarap, biz informaciya mákanın shólkemlestiriwde ilimiy hám shıǵarmalardıń tásir dárejesi tuwrısında soylese alamız.
Avtor, qaǵıydaların, kórsetpelerin belgilewshi sıyaqlı, kópshilik sub'ektlerdi tákirarlaw arqalı bul qaǵıydalardı ornatadı. Biraq hár bir tekst informaciya mákanın ózgertiwge ılayıq emes. Kóplegen tekstler derlik ız qaldırmasdan ótedi jáne bul tekǵana kórkem, ilimiy hám basqa xızmetlerdiń jetispegenligi sebepli júz beredi. Teksttiń social gruppalardıń múnásibetine tuwrı keliwi kerek, málim bir tariyxıy waqtında tiyisli hám sezimlik tárepten birgelikte bolǵan simvolikalıq mánislerge iye "hádden tıs ósiw".
Solay etip, átiraptaǵı haqıyqattıń hár qanday bólegi haqqında maǵlıwmattı sistemalastırǵan jáne onı shólkemlestiriw qaǵıydaların islep shıqqan avtor -sub'ekt, bul maǵlıwmattı informaciya mákanınıń azı-kóbi keń maydanlarına tekst jaratıw arqalı tarqatadı.
Usınıń menen birge, avtor óz iskerliginde xarakterli social hám gruppa qásiyetlerine dáldalshılıq etedi hám arnawlı bir social institutlardı ańlatadı. Avtordıń buǵan baylanıslıǵı iskerligi social shártlangan. Hár bir avtor átirap -ortalıq jemisi bolıp tabıladı hám usınıń menen birge, insan sıpatında, onıń uqıbı dárejesinde onı sapa tárepinen ózgertiwge, jańa paradigma ornatıwǵa ıntıladı. Qarıydar (oqıwshı) avtor tárepinen ornatılǵan haqıyqat bólegi modelin qabıllawı múmkin.
Informaciya mákanınıń social strukturasınıń avtorlar hám qarıydarlarǵa bóliniwi, álbette, shártli. Olar da, basqalar da bir waqtıniń ózinde informaciya óndiriwshi hám qarıydar sıpatında háreket qıladı.
Avtor bolıwı múmkin emes, yaǵnıy. usıldı ózine iyelik etpesten, keńislik bólimlerdi tártipke salıw boyınsha geypara qaǵıydalardı jámiyetke beriw, bul tek átirap-ortalıq hám dáwir tán bolǵan eń jaqsı stereotipik naǵıs hám standartlardı tutınıwı arqalı úyreniliwi múmkin. Basqa tárepten, qarıydar (oqıwshı) da qaysı bolıp tabıladı mániste avtor bolıp, ol tekstti dóretiwshilik oqıw, onı aytıw arqalı boslıq úzindiniń ayrıqsha qaǵıydaları hám parametrlerin qayta jaratadı, biraq tek óz oyda sáwlelendiriwinde boladı. Ǵalabalıq versiyada birdey talǵam hám artıqmashılıqlarǵa iye bolǵan oqıwshılar "informaciya kútiwleri" n quraydı, yaǵnıy tekstti málim bir tárizde qabıl etiwge tayarlıq. Solay etip, teksttiń jámiyettegi iskerligi "informaciya kútiwleri" sheńberine kiriwi yamasa túspesligine baylanıslı. Óziniń diydi, keyipi, abzallıqları menen qaysı social gruppaǵa iye bolıwına qarap, ierarxiyadaǵı bunday jaydı hújjet iyeleydi, onıń teksti jámiyetlik sezimleri menen sáykes bolıp tabıladı.
Arnawlı bir social gruppanıń múnásibetleri, qádiriyatları, turmıs tárizi, keyipi hám abzallıqları haqqındaǵı jámiyetlik sanasındaǵı ústinlik social mákandı tikleydi hám avtorları bul qaraslardıń eksponentine aynalǵan tekstlerde "materiallarǵa" intiledi hám tekstler "juqtırıw", ǵalabalıq háreketlerdi, ayrıqsha minez-qulıq reakciyasın baslawǵa úndew, tiyisli maǵlıwmatlardı kirgiziw mentalitet. Tekstler hám olardıń avtorları ramzlarga aylanıp, ózlerinde zaman sezimi, zaman ruwhınıń pútin sezimin jıynaydı jáne social qızıǵıwshańlıqtı iyeleydı.
Informaciya mákanınıń ideal tárepi "qatań" ornatılmaǵan, biraq ol yamasa bul waqıttaǵı bahalar iyerarxiyasın belgileydi jáne bul ierarxiya mudamı da informaciya mákanınıń sistemalı dúzilisi menen uyqas kele bermeydi, bul tariyxıy túrde salıstırǵanda avtonom pánlerge hám mashqalalı tarawlarǵa bólingen halda jámiyetlik sanasında bórttirilgen máseleler hám bilimlerdiń ıntızamlıq dúzilisi ortasındaǵı saykes emeslik menen xarakterlenedi. Bul jámiyette málim bir keskinlikti keltirip shıǵaradı, informaciya kútiwlerin qáliplestiriwge, málim bir informaciya daǵdarısına, uyqaspawshılıqqa alıp keledi, bul tiyisli hújjetler islep shıǵarıw jolı menen sheshiledi.