Tilshunoslik maktablari

TILSHUNOSLIK MAKTABLARI

R E J A

• Strurturalizm maktablari. “Yosh grammatiklar” maktabi. “Yosh grammatiklar” maktabining lingvistik qarashlari. Qozon lingvistik maktabi. Moskva lingvistik maktabi.
• Struktur tilshunoslik. Struktur tilshunoslik asoschilari va namoyandalari. Tilshunoslik maktablari ta’limotlarining asosiy mohiyati. Sossyur ta’limoti va strukturalizm.
• Praga lingvistik maktabi. Neolingvistikaning shakllanishi. Glossematika maktabi ta’limoti.

Hozirgi davrda strukturalizmning asosiy maktablari uchta bo‘lib, ular Praga strukturalizmi, Amerika strukturalizmi va Kopengagen strukturalizmi nomi bilan ataladi.

• Hozirgi davrda strukturalizmning asosiy maktablari uchta bo‘lib, ular Praga strukturalizmi, Amerika strukturalizmi va Kopengagen strukturalizmi nomi bilan ataladi.
• Praga sturkturalizmi. Praga strukturalizmi 1926 -yilda Chexoslovakiyaning poytaxti Praga shahrida tashkil topdi. Ayni strukturalizm umumiy tilshunoslikda funksional lingvistika nomi bilan ham yuritiladi.
• Ushbu maktabning funksional tilshunoslik deb atalishi asosida til birliklarining har biri muayyan funkciyaga egaligi, ularning tilda (nutqda) muayyan vazifani bajarish g‘oyasi yotadi.
• Funksional lingvistika maktabi vakillari: V. Matezius,
• B.Trinka, I. Vaxek, B. Gavranek, N.S. Trubeckoy, R.O.Yakobson, S.I.Karcevskiy va boshqalar.
• Praga maktabi ta’limotining asosiy g‘oyalari quyidagilar:
• Tilshunoslik – o‘z obyektiga ega bo‘lgan mustaqil fan.
• Til – sistema.
• Til – funksional sistema. Ya’ni til muayyan maqsadga yo‘naltirilgan ifoda vositalari sistemasidir.

Fonologiya – nazariy fonologiya. Fonemaning so‘z va

• Fonologiya – nazariy fonologiya. Fonemaning so‘z va
• morfemalarni farqlash qobiliyatiga egaligi. Fonema tilning eng kichik fonologik birligi. Nutq tovushlari fonemaning moddiy simvollari, belgilari, fonemaning nutqdagi reallashishi. Demak, fonema bilan tovush farqlanadi.
• 5. Sinxroniya va diaxroniya. Praga strukturalistlari tilni tadqiq qilishda, asosan, sinxroniyani – sinxron metodni ilgari suradilar. Shu bilan birga ular tilning mohiyatini ochishda diaxroniyani – diaxron metodni ham hisobga oladilar. Ya’ni ular diaxroniyani inkor qilmaydilar. Demak, tilni – til hodisalarini, birliklarini tahlil qilishda sinxroniya va diaxroniya dialektik bog‘liq holda olinadi.
• 6. Til belgisi bo‘lgan so‘z – mustaqil birlik. U vazifasiga, nomlanishiga ko‘ra nominativ faoliyat mahsuli bo‘lib, jamiyatda nominativ funkciya bajaradi.
• 7. Tilning morfologik sistemasi morfema bilan belgilanadi.
• 8. Gapning aktual bo‘linishi masalasi va boshqalar.