Tilshunoslik maktablari

Amerika strukturalizmi. Amerika strukturalizmi XX asrning 20-30 -yillarida ushbu mamlakat mahalliy aholisining (indeeclarning) tilini o‘rganish natijasida maydonga keldi.

• Amerika strukturalizmi. Amerika strukturalizmi XX asrning 20-30 -yillarida ushbu mamlakat mahalliy aholisining (indeeclarning) tilini o‘rganish natijasida maydonga keldi.
• Ushbu strukturalizm til hodisalarini, birliklarini tahlil qilish metodiga – deskriptiv (ya’ni tasviriy) metodiga ko‘ra deskriptiv tilshunoslik deb ham yuritiladi. Ayni maktabning asoschisi amerikalik mashhur etnograf, antropolog va tilshunos olim Frans Boasdir (1858 - 1942).
• F.Boas Amerika mahalliy aholisi tilining tasviriy grammatikasiga bag‘ishlangan asarlarida barcha tillarni tasvirlashning yagona principini inkor qilishga va konkret tilning o‘z mantiqi asosida, tilning «ichidan», indukciya (xususiy hodisalardan umumiy qoidalar yaratish) yo‘li bilan tasvirlashga chaqiradi.
• F. Boas boshlab bergan tadqiqot ishlarini bir – biridan farqli yo‘nalishlarda eduard Sepir va Leonard Blumfildlar davom ettirishdi.
• E. Sepir (1884 - 1939) o‘z tadqiqotlarida til va madaniyat, til va tafakkur munosabati, bog‘liqligi masalalari bilan keng miqyosda shug‘ullanadi. Shunga ko‘ra u etnolingvistikaga asos soldi.

E.Sepir va uning izdoshlari ta’limotidagi muhim g‘oya shundaki, har bir tilning o‘ziga xos modeli – moddiy va ideal modeli (sistemasi) bo‘lib, til modeli ijtimoiy - madaniy model (sistema) bilan bog‘langandir. Tilning grammatik va leksik xususiyatlari shu madaniyat uchun xos bo‘lgan hatti - harakatga mosdir. Masalan: navaxo tilida dunyo doim harakatda deb tushunilgani uchun predmet nomi fe’l bilan birga, harakatga qo‘shib anglatiladi.

• E.Sepir va uning izdoshlari ta’limotidagi muhim g‘oya shundaki, har bir tilning o‘ziga xos modeli – moddiy va ideal modeli (sistemasi) bo‘lib, til modeli ijtimoiy - madaniy model (sistema) bilan bog‘langandir. Tilning grammatik va leksik xususiyatlari shu madaniyat uchun xos bo‘lgan hatti - harakatga mosdir. Masalan: navaxo tilida dunyo doim harakatda deb tushunilgani uchun predmet nomi fe’l bilan birga, harakatga qo‘shib anglatiladi.
• Chikago universiteti german filologiyasining professori Leonard Blumfild (1887 - 1949) esa Frans Boasning g‘oyalarini o‘ziga xos boshqa yo‘nalishda davom ettirdi. Anig‘i u deskriptiv tilshunoslikka asos soldi.
• Deskriptiv lingvistika ayrim til birliklarining bir - biriga nisbatan joylashish tartibini yoki ularning tarqalish (distribuciya) munosabatini tasvirlovchi fandir. Mana shunday usul bilan tilni tahlil qilish deskriptiv metod deyiladi.
• Deskriptiv metod matnni eng ixcham va tugal ifoda qilishni talab qiladigan tasvirlash metodidir. Deskriptiv metodning asosini distribuciya tushunchasi tashkil qiladi.